درآمدی بر چیستی، انگاشته‌های سواد انتقادی از منظر فریره، دلالت‌ها، نقد‌ها و ارتباط آن با رشته مطالعات برنامه درسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم تحقیقات تهران، تهران

2 دانشیار برنامه ریزی درسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران، تهران، ایران.

3 دانشیار برنامه ریزی درسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: درعصر حاضر که با فناوری های جدید، به ویژه چند رسانه ای تعاملی و اینترنت تغییر یافته است، سواد را نمی توان به یادگیری صرف مهارت های مکانیکی خواندن و نوشتن حروف و کلمات تقلیل داد،  بلکه سواد  در معنای رفتن به ماورای پذیرش منفعلانه پیام متن جهت استنطاق، نقد روابط قدرت، درکی انتقادی از واقعیت و توسعه نمایی از عاملیت انسان برای نقد ایدئولوژیکی چگونگی تولید معنا است. پژوهش حاضر به هدف تبیین چیستی، انگاشته های سواد انتقادی از منظر فریره ، دلالت‌ها، نقدها و ارتباط آن با رشته مطالعات برنامه درسی است.
روش:  این پژوهش کیفی و از طرح روش شناسی توصیفی-تحلیلی پیروی می‌کند. نتایج نشان داد، سواد انتقادی از منظر فریره، به معنای خوانش کلمه و جهان، برساختی ایدئولوژیکی و اجتماعی و مرجعی برای عاملیت روایت، نقد و تعهد از طریق گفتگو است. انگاشته‌های سواد انتقادی از نظر فریره شامل پیوستگی، گفتگو، قدرت، و عمل انتقادی است، بطوری که بدون آن‌ها، افراد باسواد ؛ نظام های ستم را بازتولید می‌کنند. در نقد سواد انتقادی در حوزه آموزش آن، وجود دو نگرش مثبت و منفی در بین معلمان و نیز نقدهای فمنیستی مشهود بود. طیفی از تاثیرات انگاشته‌های سواد انتقادی در آموزش، شکل گیری هویت‌ها، فرصت‌ها، گرایشات به سوی توسعه سواد را تایید می‌کند. نظریه سواد انتقادی با رویکرد انتخاب دانش، متن و محتوا در برنامه درسی ارتباط دارد.
نتایج:  نتایج حاکی از آن است، سواد انتقادی به عنوان یک رویکرد اجتماعی فرهنگی به کاربرد زبان، آموزش‌های آن، طبق انگاشته‌های فریره، چیزی بیشتر از راه‌های ترویج تفسیر انتقادی از صورت بندی‌های ایدئولوژیک متن را شامل است.
بحث و نتیجه گیری: با عنایت به فلسفه نقادانه برنامه درسی، در برنامه ریزی درسی، انتخاب محتوا باید مبتنی بر «داوری» دانش ارزشمند و با محوریت حفظ تطابق انتخاب‌های اخلاقی واقع بینانه با غایات اخلاقی مانند صلح و همزیستی مسالمت آمیز صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


1-Freire P, & Macedo D. Literacy: Reading the word and the world. South Hadley, MA: Bergin & Garvey;1987.
2-Lewison M, Flint A, VanSluys K. Taking on critical literacy: The journey of newcomers and novices. Language Arts; 2002.79: 382-392.
3- Harrison R. Its my think Exploring Critical Literacy With Low Level EAL Students, [dissertation]. Auckland University of Technology; 2008.
4- Bishop E. Critical Literacy: Bringing Theory and Praxis. Journal of Curriculum Theorizing. 2014; 30 (1): 51-63.
5-Langston-Demott B. "Reading is power" critical literacy in practice. A formative Experiment using critical literacy to address issues of gender inquiry with a fifth grade class. [Dissertation]. the university of North Carolina; 2016. 
6- Manoli P. Promoting students' critical literacy through the use of popular culture texts in the formal language classroom. Mulltilingual Academic Journal of Education and Social Science. 2019; 7(1): 47-56.
7-Hakim LN. Telaubanua S. Faridan N. Taufik M. Laswaniyan M. Pasupati B. critical literacy-based instruction in teaching reading: insights and Challenges. A multifaceted Review Journal in the field of Pharmacy. 2021;12(3): 220-223.
8-Medlock Pm. Establishing the Factors of Critical Literacy Instruction Through a Mixed Method Approach, [Dissertation]. North Carolina State University; 2018.
9-Kalantzis M. Cope B. New Media and Productive Diversity in Learning. 2016; 310-25.
10-Luke A. Freebody P. Shapping the social practices of reading. In S. Muspratt A, Luke P, Freebody (Eds.). Constructing critical literacies: Teaching and learning textual practices.1997; 185-225.
11-Freire P. Pedagogy of the oppressed. Trans. M.B. Ramos. New York: Continuum.1970.
12-Fajardo MF. Teaching Critical Literacy Using Multimodal texts to collage students in the Philippine. [thesis]. University of Wollongong; 2016.
13-Apple M. Ideology and Curriculum. New York: Routledge; 2004.
14- تویسرکانی، مسعود. «آیا نظام آموزشی ایران ایدئولوژی زده است؟». مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره بیست و دوم، ش3، 42-38. 1399.
15-Luke A. Defining Critical Literacy. In J Z Pandaya, J. Avilla (Eds), Moving critical literacies forward: A new look at praxis across contexts. New York: Routledge; 2014.
16-Felderman B. Critical Literacy And Podcasting In A 2 ND Grade Classroom. [Dissertation]. the Virginia polytechnic Institute and State University; 2010.
17-Winney KL. Teachers perspectives and realization of critical literacy: tensions and learning through Critical Discourse Analysis. [dissertation]. The Wayne state university, Detroit, Michigan; Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2012.
18-Freire P. The pedagogy of the oppressed. New York, NY: Continuum; 1973.
19- Janks H. Literacy and power. New York, NY: Routledge; 2010.
20--Whatley K D. All our voice: Developing Critical Literacy and exploring identity in a second classroom. [Thesis]. University of California, San Diego; 2014.
21-Bauer M, Critical Literacy Practices, Social Action Projects, and the Reader Who Struggles in School. [Dissertation]. University of North Texas; 2011.
22- میلر، جی. نظریه های برنامه درسی. ترجمه محمود مهر محمدی، تهران: انتشارات سمت. 1983.
23-Alford J. Conceptualization and enactment of critical literacy for senior high school EAL learners in Queensland, Australia: commitments, constrains and contradictions. [dissertation]. Queensland University of Technology; 2015.
24-Stover K. Digital Collaborative Literacy, Critical Literacy, and Writing for Social Justice: A Case Study of Meaningful Learning in a First Grade Classroom. [dissertation]. The University of North Carolina, Charlotte; 2012.
25- Vasquez V. Critical Literacy. Oxford Research Encyclopedia of Education press; 2017. 3-18.
26-McLaughlin M, DeVoogd G. Critical literacy as comprehension: Expanding reader response. Journal of Adolescent & Adult Literacy. 2004. 48(1): 52-62.
27- Norris K. Lucous L. Prudhoe C. Preparing Perspective Teachers to use critical literacy in the Early childhood classroom. Multicultural Education journal; 2012.
28-Rohadi T. Critical Literacy based Instructional Reading Materials. English studies Journal (LOQUEN). 2018; 1(11): 16-27.
29-shudak NJ. Avoseh MB. Freirean-based critical literacy: the Challenges of limit-situation and critical transitivity, creative Educational Journal. 2015; 6:463-471.
30-Champbell P. Pedagogical Implications of Postmodern in Adult Literacy. Educational Resources Information Center. ERIC.1993.
31-Winne V. Critical Literacy Book Club: making sense of critical literacy and diverse, social issues picture books with preservice teachers. [Dissertation]. Miami University; 2018.  
32-قادری، مصطفی. نظریه انتقادی تعلیم و تربیت نقد برنامه درسی مدرنیته و سرمایه داری متأخر، تهران: انتشارات یادواره کتاب، 1388.
33-Provenzo EF. Critical Literacy What every American ought to know. London and New York: Routledge. Taylor & Francis Group. 2015.
34-قادری، مصطفی. بسترهای فهم برنامه درسی، تهران: یادواره کتاب، 1383.
35-Fajardo, M. F. (2015). A review of critical literacy beliefs and practices of English language learners. University of Sydney papers in ŤESOL. (10):pp. 29-56.
36-Gustine G. A survey on critical literacy as pedagogical Approach to teaching English in Indonesia. Indonesian Journal of Applied Linguistic. 2018; 3(7):531-537.
37-Cho H. Critical Literacy pedagogy for bilingual preservice teachers: Exploring social identity and Academic literacies. Department of Curriculum and Teaching, The University of Kansas, Lawrence, KS, USA. Springr. 2018.
38- Gregory A. Cahill MA. constructing critical literacy: self-reflexive ways for curriculum and pedagogy. Journal of critical literacy: Theories and Practices. 2009; 2(3):6-16.
39-Apple, MW. Paulo Freire, critical pedagogy, and the task of the critical scholar/activist.  Revista e-curriculum, 2011; 7(3):1-21.
40-فضلی زاده، رضا. باقرزاده خدا شهری، فروغ.  «بررسی و مقایسه عناصر برنامه درسی و مولفه های یاددهی-یادگیری از دیدگاه پائولوفریره و هنری ژیرو»، فصلنامه پژوهش های آموزش و یادگیری. دوره 5 ، ش 1، 90. 1397.  
41-رهنما ، اکبر. میرزا محمدی، محمد حسن. بیجوند، فرامرز. «بررسی رابطه تفکر انتقادی با تولید علم در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه شاهد»، فصلنامه پژوهش های آموزش و یادگیری. سال بیستم، دوره جدید، ش3، 260، 1392.
42- Lee CJ. Myths about critical literacy: what teachers need to unlearn. Journal of Language and Literacy Education. 2011; 7(1): 95-102.