تاثیر روش ذهن‌آگاهی مبتنی بر یادگیری اجتماعی-هیجانی بر مولفه‌های شایستگی اجتماعی- هیجانی و عملکرد تحصیلی کودکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

2 دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

3 استاد گروه روانشناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

چکیده

مقدمه: ذهن ­آگاهی از جمله روشهایی است که بر حوزه­ های مختلف از جمله بهبود مهارتهای اجتماعی و هیجانی و عملکرد تحصیلی کودکان تاثیرگذار است. بدین ترتیب آموزش ذهن­ آگاهی به عنوان عامل کنترل هیجانات و روابط بین­ فردی در فرایند یادگیری و عملکرد تحصیلی می­تواند نقش مهمی ایفا کند [1]. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی برنامه ذهن ­آگاهی مبتنی بر یادگیری اجتماعی-هیجانی بر مولفه ­های شایستگی اجتماعی- هیجانی و عملکرد تحصیلی کودکان بود.
روش: روش این  مطالعه  به  شیوه  نیمه تجربی  و  با  طرح  پیش ­آزمون - پس­ آزمون با  گروه کنترل بود .جامعه پژوهش شامل دانش­آموزان پسر دوره دوم ابتدایی بود. انتخاب نمونه به شکل تصادفی خوشه ای بود بدین شکل که دو مدرسه از بین همه مدارس به تصادف انتخاب و  از این دو مدرسه دو کلاس پایه پنجم انتخاب و بصورت تصادفی  تحت عنوان گروه آزمایش (18 نفر)  و کنترل (18 نفر) قرار گرفتند. مقیاس شایستگی اجتماعی- هیجانی (ژو و ای، 2012) و آزمون عملکرد تحصیلی، به عنوان ابزار پژوهش بکار رفتند. افراد گروه آزمایش به صورت 90 روز تحت آموزش فایلهای صوتی ذهن ­آگاهی بودند و در گروه کنترل هیچ مداخله­ای صورت نگرفت.
 نتایج: نتایج به دست آمده از آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش ذهن ­آگاهی بر افزایش مولفه­ های شایستگی اجتماعی- هیجانی و عملکرد تحصیلی اثر معناداری دارد (p< 0.01).
بحث و نتیجه­ گیری:  بر اساس این یافته ­ها می­توان نتیجه گرفت که برنامه ­آموزش ذهن ­آگاهی به کار گرفته شده در این پژوهش می­تواند به عنوان یک روش تاثیرگذار بر ارتقاء شایستگی های اجتماعی- هیجانی و عملکرد تحصیلی در مدارس ابتدایی مورد استفاده قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها


1- Felver, J. C., Celis-de Hoyos, C. E., Tezanos, K., & Singh, N. N. A systematic review of mindfulness-based interventions for youth in school settings. Mindfulness, 2016; 7(1): 34-45. doi:10.1007/s12671-015-0389-4
2- Zenner, C., Herrnleben-Kurz, S., & Walach, H. Mindfulness based interventions in schools-a systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychology, 2014; 5: 603–603.
3- Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning. Social and emotional learning core competencies, 2015. Retrieved from http://www.casel.org/social-and-emotional-learning/corecompetencies/.
4- Elias, M. J., & Arnold, H. (Eds.). The educator’s guide to emotional intelligence and academic achievement: Social-emotional learning in the classroom. Thousand Oaks, CA: Corwin Press, 2006.
5- Baer, R. Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 2003; 10: 125 – 143.
6- Bodhi, B.  What does mindfulness really mean? A canonical perspective. Contemporary Buddhism, 2011; 12(1): 19–39.
7- Kabat-Zinn, J., & Hanh, T. N. Full catastrophe living: using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. Detla: New York, 2000.
8- Fjorback, L. O., Arendt, M., Ornbol, E., Fink, P., & Walach, H. Mindfulness based stress reduction and mindfulness-based cognitive therapy - a systematic of randomized controlled trials. Acta Psychiatrica Scandinavica, 2011; 124(2): 102–119.
9- Semple, R. J., Lee, J., Rosa, D., & Miller, L. F. A randomized trial of Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Children: Promoting mindful attention to enhance social-emotional resiliency in children. Journal of Child and Family Studies, 2010; 19(2): 218–229.
10- Van de Weijer-Bergsma, R., Bögels, S. M., Langenberg, G., & Oort, F. J. The effectiveness of a school-based mindfulness training as a program to prevent stress in elementary school children. Mindfulness, 2014; 5(3): 238-248.
11- Saltzman, A., & Goldin, P. Mindfulness-based stress reduction for school-age children. In L. Greco & S. Hayes (Eds.), Acceptance & Mindfulness Treatments for Children & Adolescents: A Practitioner’s Guide (p. 297). New Harbinger Publications, 2008. Retrieved from
12- Flook, L., Goldberg, S. B., Pinger, L., & Davidson, R. J. Promoting prosocial behavior and self-regulatory skills in preschool children through a mindfulness-based kindness curriculum. Developmental Psychology, 2015; 51(1): 44–51.
13- Jones, S. M., Barnes, S. P., Bailey, R., & Doolittle, E. J. Promoting social and emotional competencies in elementary school. The Future of Children, 2017; 3: 49–72.
14- Taylor, R. D., Durlak, J. A., Oberle, E., & Weissberg, R. P. Promoting positive youth development through school-based social and emotional learning interventions: a meta-analysis of follow-up effects. Child Development, 2017; 88(4): 1156–1171.
15- Bakosh, L. S., Snow, R. M., Tobias, J. M., Houlihan, J. L., & Barbosa- Leiker, C. Maximizing mindful learning: mindful awareness intervention improves elementary school students’ quarterly grades. Mindfulness, 2016; 7(1): 59-67.
16- Thierry, K. L., Bryant, H. L., Nobles, S. S., & Norris, K. S. Two-year impact of a mindfulness-based program on preschoolers' self-regulation and academic performance. Early Education and Development, 2016; 27(6): 805-821.
17- Semple, R. J., & Madni, L. A. Treating childhood trauma with mindfulness. In V. M. Follette, J. Briere, D. Rozelle, J. W. Hopper, & D. I. Rome (Eds.), Mindfulness-oriented interventions for trauma: Integrating contemplative practices (pp. 284-300). New York: Guilford, 2014.
18- Parker, A. E., Kupersmidt, J. B., Mathis, E. T., Scull, T. M., & Sims, C. The impact of mindfulness education on elementary school students: evaluation of the master mind program. Advances in School Mental Health Promotion, 2014; 7(3): 184–204.
19- Arthurson, K. Teaching mindfulness to year sevens as part of health and personal development. Australian Journal of Teacher Education, 2015; 40(5): 13-22.
20- Bird, K. A., & Sultman, W. F. Social and emotional learning: Reporting a system approach to developing relationships, nurturing well-being and invigorating learning. Education and Child Psychology, 2010; 27(1): 143-155.
21- ظفری، سارا، مروتی، ذکراله و فتحی، فتانه. رابطه علّی بین هدف تبحری کلاس و هدف عملکردی کلاس با سازگاری اجتماعی  با میانجی­گری اهداف پیشرفت اجتماعی در دانش­آموزان دختر سال اول دبیرستان. پژوهشهای آموزش و یادگیری، 1394؛ 12(2): 132-121.
22- Schonert-Reichl, K. A. & Lawlor, M. S. The effects of a mindfulness-based education program on pre-and early adolescents’ well-being and social and emotional competence. Mindfulness, 2010; 1(3): 137–151.
23- Sampaio-de-Carvalho, J., Marques-Pinto, A., & Marôco, J. Results of a mindfulness-based social-emotional learning program on Portuguese elementary students and teachers: a quasi-experimental study. Mindfulness, 2017; 8(2): 337–350.
24- Kim, E., Jackman, M.M., Jo, S. et al. Effectiveness of the Mindfulness-Based Open Mind-Korea (OM-K) Preschool Program. Mindfulness, 2020; 11: 1062–1072.
25- عصاره، علیرضا، احمدی، غلامعلی، و عباس‌پور، حیدرعلی. تأثیر آموزش‌ و پرورش پیش‌دبستانی بر پیشرفت تحصیلی و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دو زبانه اول ابتدایی. پژوهشهای آموزش و یادگیری، 1392, 20(3): 312-303.
26- Zhou, M., & Ee, J. Development and validation of the social emotional competence questionnaire (SECQ). International Journal of Emotion Education, 2012; 2: 27-42.
27- بدری گرگری، رحیم، احراری، غفور، فتحی­آذر، اسکندر، و میرنسب، میرمحمود. تأثیر برنامه یادگیری اجتماعی- هیجانی بر شایستگی­های روانی- اجتماعی و رضایت از  مدرسه دانش آموزان پسر پنجم ابتدایی شهرستان سقز. نشریه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 1397, 11(3): 12-1.
28- Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. B. The impact of enhancing students' social and emotional learning: A meta-analysis of school based universal interventions. Child Development, 2011; 82(1): 405-432.
29- Schonert-Reichl, K. A., Oberle, E., Lawlor, M. S., Abbott, D., Thomson, K., Oberlander, T. F., & Diamond, A.  Enhancing cognitive and social-emotional development through a simple-to-administer mindfulness-based school program for elementary school children: a randomized controlled trial. Developmental Psychology, 2015; 51(1): 52–66.
30- Lawlor, M. S. Mindfulness and social emotional learning (SEL): a conceptual framework. In K. A. Schonert-Reichl & R. W. Roeser (Eds.), Handbook of mindfulness in education (pp. 65–80). NewYork: Springer, 2016.