تحلیل تطبیقی اهداف و محتوای برنامه درسی آموزش اخلاقی در دوره ابتدایی در کشورهای ایران، فنلاند، ژاپن و کانادا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد

2 دانشیار گروه علوم تربیتی، رشته برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، مقایسه رویکردهای آموزش اخلاق در برنامه درسی دوره ابتدایی کشورهای منتخب شامل ایران، فنلاند، ژاپن و کانادا است. این تحقیق از نوع کاربردی و با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی انجام شده و بر اساس الگوی تطبیقی بردی در نظام‌های آموزشی پیش رفته است. داده‌های پژوهش از منابع فارسی و انگلیسی منتشرشده بین سال‌های ۲۰۱۰ تا 2025، از پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی، خارجی و وب‌سایت‌های رسمی آموزش‌ و پرورش این کشورها گردآوری شد. نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند انجام شد و داده‌ها در چهار مرحله توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد در ایران، آموزش اخلاق بیشتر جنبه نظری داشته و مبتنی بر آموزه‌های دینی است و بر فضیلت‌هایی مانند صداقت، ایمان و رعایت ارزش‌های اسلامی تأکید می‌شود. در فنلاند، آموزش اخلاق در چارچوب عدالت اجتماعی، مهارت‌های زندگی، دموکراسی، برابری و تفکر انتقادی دنبال می‌شود. در ژاپن، بر نظم، همکاری، مسئولیت‌پذیری و همدلی با تأکید بر فعالیت‌های گروهی تمرکز دارد. در کانادا، با آموزش شهروندی، پذیرش تنوع فرهنگی و تقویت گفت‌وگو همراه است. اگرچه هدف مشترک همه کشورها تربیت شهروندان اخلاق مدار به عنوان هدف غایی است، اما تفاوت‌های معناداری در فلسفه تربیتی، فرهنگ و نظام ارزشی آن‌ها مشاهده می‌شود. یافته‌ها بر لزوم بازنگری در نظام آموزش‌ و پرورش ایران به‌ویژه در اهداف و محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی تأکید دارند تا زمینه درونی‌سازی ارزش‌های اصیل اخلاقی و دینی در دانش‌آموزان فراهم شود. پیشنهاد می‌شود در تحقیقات آینده نقش ابزارهای دیجیتال و همکاری خانواده و مدرسه در بهبود اثربخشی آموزش اخلاق بررسی گردد.

کلیدواژه‌ها