شناسایی عوامل مؤثر بر آموزش اثربخش به دانش‌ آموزان ناشنوا (واکاوی تجارب زیسته)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

مقدمه: شنوایی یکی از حیاتی‌ترین توانایی‌های حسی است که بدون آن بسیاری از توانایی‌های انسان برای سازگاری با محیط تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و یادگیری که اساسی‌ترین توانایی انسان برای سازگاری با محیط، محیط‌سازی و رشد ذهنی و شناختی است نیز، تحت‌تأثیر این حس مهم قرار دارد؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر آموزش اثربخش به دانش‌آموزان ناشنوا (واکاوی تجربۀ زیسته) شهر زاهدان انجام شده است.
روش: این پژوهش ازنظرِ هدف کاربردی و ازنظرِ روش، اکتشافی از نوع کیفی پدیدارشناسی بوده است. جامعۀ آماری پژوهش، معلمان، کارکنان مدارس ناشنوایان و کارکنان ادارۀ آموزش‌وپرورش استثنایی شهر زاهدان بودند که به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند تا مرز اشباع نظری (16 نفر) انتخاب شدند. اطلاعات با استفاده از مصاحبۀ نیمه‌ساختمند جمع‌آوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش کدگذاری کوربین و اشتراوس (1990) استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج حاصل از کدگذاری، در مرحلۀ کدگذاری باز 139 کد، 25 مقولۀ فرعی در مرحلۀ کدگذاری محوری و 5 مقولۀ اصلی در مرحلۀ کدگذاری انتخابی حاصل شد. درنهایت پنج عامل فضا و خدمات آموزشی مناسب، کارآمدی نیروهای آموزشی و توان‌بخشی، نیاز دانش‌آموزان، حمایت خانواده و مناسب‌سازی محتوای آموزشی به‌عنوان عوامل مهم مؤثر بر آموزش اثربخش دانش‌آموزان آسیب‌دیدۀ شنوایی، شناسایی شد.
بحث و نتیجه‌گیری: از عوامل مؤثر بر بهبود آموزش اثربخش به دانش‌آموزان ناشنوا استفاده از معلم متخصص با رشتۀ تحصیلی آموزش کودکان استثنایی و تجهیز ویژۀ مدارس آنان به کلاس درس با دیوارهای کنترل صدا، دارا بودن اتاق گفتاردرمانی، تختۀ هوشمند، میز و صندلی‌های مناسب و تدوین و بازنگری در کتب درسی مختص این‌گونه دانش‌آموزان است.

کلیدواژه‌ها


  1. 1- سلیمی لیلا، حسنی رفیق. ارائۀ برنامۀ توانمندسازی تحصیلی دانش‌آموزان شاهد و ایثارگر دارای افت تحصیلی. پژوهش‌های آموزش و یادگیری. 1399؛ 17(2): ۴۱-۵۹.

    2- غلامی آبتین، سدرپوشان نجمه. درک تجربۀ زیسته علل گریز از مدرسه دانش‌آموزان متوسطۀ دورۀ اول. پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 1399؛ 17(2): ۱۳۷-۱۴۹.

    3- حسن‌نژاد رستکی مریم، حسینی سیدحمزه، فخری محمدکاظم. مروری بر چالش‌های کودکان استثنایی مدارس فراگیر. تعالی بالینی، 1395؛ 6(1): ۲۵-۳۴.

    4- بهاری قره‌گوز، علی. شیوع اختلال‌های رفتاری- هیجانی در کودکان استثنایی. تعلیم‌وتربیت استثنایی، 1395؛ (4)141: 39-51.

     

    5- Lawrence, B. J., Jayakody, D. M., Henshaw, H., Ferguson, M. A., Eikelboom, R. H., Loftus, A. M., & Friedland, P. L. Auditory and cognitive training for cognition in adults with hearing loss: A systematic review and meta-analysis. Trends in hearing 2018 22, 2331216518792096.

     

    6-Hallahan DE, Kauffman JM, Pullen PC. Exceptional Learners: An Introduction to Special Education: Pearson New International Edition. Pearson Higher Ed;2021 013 Aug 28.

     

    7- Zhao Y, Sun P, Xie R, Chen H, Feng J, & Wu X. The relative contributions of phonological awareness and vocabulary knowledge to hearing in deaf Chinese children’s reading fluency.2019.

     

    8- شریفی مهدی، محمدامین‌زاده دانا، مهربان شفیق. اثربخشی گروه‌درمانی شناختی- رفتاری بر کاهش اضطراب جدایی در کودکان کم‌شنوا. رویش روان‌شناسی. 1400؛ 10(۳): ۴۷-۵۴.

    9- Korte J. (2022). Young Deaf Design: Participatory design with young deaf children. International Journal of Child-Computer Interaction. 34(1): 542-551. doi.org/10.1016/j.ijcci.2022.100542.

    1. ضیایی ملیحه، طباطبایی سیدموسی، رجب‌پور مجتبی. مقایسۀ توانایی بازشناسی هیجان چهره در افراد ناشنوا، کم‌شنوا و عادی. فصلنامۀ کودکان استثنایی. 1399؛ 20 (۳): ۱۳۳-۱۴۶.
    2. سیادتیان آرانی سیدحسین، عاشوری محمد، فرامرزی سالار، نوروزی قاسم، اسپنسر لیندا جی. تأثیر برنامۀ آموزشی شکوفایی پرما بر کیفیت زندگی نوجوانان با آسیب شنوایی. فصلنامۀ کودکان استثنایی. 1401؛ 22 (۴): ۵۷-۶۸.
    3. Michael R, Attias J, Raveh E. Cochlear Implantation and Social-Emotional Functioning of Children with Hearing Loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education. 2019. 24(1): 25–31. DOI: 10.1093/deafed/eny034.
    4. امرائی کورش، حسن‌زاده سعید، عزیزی محمدپارسا. سازوکار تأثیرگذاری توانایی زبانی بر مشکلات رفتاری کودکان با کاشت حلزون: نقش واسطه‌ای گفتار خصوصی و خودتنظیمی. فصلنامۀ کودکان استثنایی. 1398؛ 19(۱): ۱۵-۲۶.

    14-Davids R, Roman N, Schenck C. The challenges experienced by parents when parenting a child with hearing loss within a South African context. Journal of Family Social Work. 2021 Jan 1;24(1):60-78.

     

    15-Szarkowski A, Young A, Matthews D, Meinzen-Derr J. Pragmatics development in deaf and hard of hearing children: a call to action. Pediatrics. 2020 Nov 1;146(Supplement_3): S310-5.

    16- عاشوری، محمد. روان‌شناسی، آموزش و توان‌بخشی افراد با آسیب شنوایی، چاپ اول، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان، ۱۴۰۰.

     

    17-Moore DR, Zobay O, Ferguson MA. Minimal and mild hearing loss in children: Association with auditory perception, cognition, and communication problems. Ear and hearing. 2020 Jul 1;41(4):720-32.

     

    18-Chen L, Wang Y, Wen H. Numerical magnitude processing in deaf adolescents and its contribution to arithmetical ability. Frontiers in Psychology. 2021 Mar 25;12:584183.

     

    19- Luckner, J. L., & Movahedazarhouligh, S. Social–emotional interventions with children and youth who are deaf or hard of hearing: A research synthesis. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education,2019, 4(1), 1–10.

     

    20- Yazdanipour, M., Ashori, M., & Abedi, A. Impact of group theraplay on the social– emotional assets and resilience in children with hearing loss. International Journal of Play Therapy, 2022, 31(2), 107–118.

    21- عاشوری محمد، نجفی فاطمه. اثربخشی آموزش برنامۀ نظم‌جویی شناختی هیجان بر انعطاف‌پذیری شناختی و ناگویی هیجانی دانش‌آموزان ناشنوا. مطالعات ناتوانی، 1399؛ 10(50): ۱-۸.

    22- Lawrence, B. J., Jayakody, D. M., Henshaw, H., Ferguson, M. A., Eikelboom, R. H., Loftus, A. M., & Friedland, P. L. Auditory and cognitive training for cognition in adults with hearing loss: A systematic review and meta-analysis. Trends in hearing 2018 22, 2331216518792096.

     

    23- Acheson, M.J. The effect of natural aided language stimulation on requesting desired objects or actions in children with autism spectrum disorder. University of Cincinnati. 2006.

    24- ترابیان نسا، حسن‌زاده سعید. بررسی رابطۀ حافظۀ کوتاه‌مدت و میزان آگاهی واج‌شناختی با وضوح گفتاری خواندن در دانش‌آموزان ناشنوا. کودکان استثنایی، 1393؛ 2(پیاپی 52): ۷۹-۸9.

    25- Wauters, L., Dirks, E. Interactive reading with young deaf and hard-of-hearing children in eBooks versus print books. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education 2017 22 (2), 243-252.

     

    26- Harris, M., Beech, J.R. (1998). Implicit phonological awareness and early reading development in prelingually deaf children. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education 1998 3(3), 205-216.

    27- عاشوری محمد، قاسم‌زاده سوگند. اثربخشی آموزش ایمن‌سازی روانی بر ناگویی هیجانی، خودتعیین‌گری و جهت‌گیری زندگی نوجوانان با آسیب شنوایی. مطالعات روان‌شناختی، 1397؛ 14(2): 7-23. doi: 10.22051/psy.2018.19563.1608.

    28.ـ Kirk S, Gallagher G, Coleman MR. Educating exceptional children. 14th ed. Massachusetts:Wadsworth Publishing; 2015 .

    29- میلانی‌فر، بهروز. روان‌شناسی کودکان و نوجوانان استثنایی. تهران: انتشارات قومس، 1384.

    30- Nippold MA. Word definition in adolescents as a function of reading proficiency: a research note. Language Speech and Hearing Services in Schools 2017; 48(2): 1-7. ‌

    31- Mayberry RI. Cognitive development in deaf children: The interface of language and perception in neuropsychology. Handbook of neuropsychology. 2002; (Part II):71-107.

    32- Cohen D, Philippe J, Plaza M, Thompson C, Chauvin D, Hambourg N, Lanthier O, Mazet P, Flament M. Word identification in adults with mild mental retardation: Does IQ influence reading achievement? Brain and Cognition. 2001 Jun 1;46(1-2):69-73.

    33- کاکوجویباری علی‌اصغر، سرمدی محمدرضا، شریفی اعظم. مقایسۀ سواد خواندن در دانش‏آموزان آسیب‏دیدۀ شنوایی و دانش‏آموزان با شنوایی هنجار. شنوایی‌شناسی، 1389؛ 1(19): 23-30.

    34- طاهر طلوع‌‌دل محمدصادق، امینی‌فر زینت. بررسی متغیرهای آسایش محیطی با تأکید بر ارتقای کیفیت یادگیری در فضاهای آموزشی. فناوری آموزش، 1395؛ 1(11): ۱-۹.

    35- ترکمان مژگان، جلالیان سارا، دژدار امید. تبیین نقش عوامل محیطی فضاهای آموزشی در تسهیل یادگیری دانش‌آموزان مقطع ابتدایی، موردهای مطالعاتی: دبستان‌های شهید بهشتی و علامه طباطبایی همدان. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 1394؛ آذرماه: ۴۳-۵3.

    36- اجلی زهرا، ترابی زهره، ثبوتی هومن. واکاوی تأثیر حس تعلق به مکان در مدارس استثنایی. فصلنامۀ کودکان استثنایی، 1401؛ 22(4): ۱۰۳-۱۱۶.

    37- آل‌احمدی مریم‌السادات، شرفی ابقاء افسانه. اهمیت و لزوم استفاده از کتاب درسی به‌روز در فرایند یاددهی- یادگیری. کنفرانس ملی دانش و فناوری روان‌شناسی، علوم تربیتی و جامع روان‌شناسی ایران. 1395.

    38- رمضانی، احمد. ارزشیابی کتاب درسی و راهنمای معلم زبان‌آموزی و جمله‌سازی دانش‌آموزان ناشنوا/ کم‌شنوا. فصلنامۀ کودکان استثنایی، 1398؛ 2(19): ۱۲۳-۱۴۲.

    39-Myrberg, E., Johansson, S., Rosen, M. The relation between teacher specialization and student reading achievement. Scandinavian. Journal of Educational Research, 2019 63(5), 744-758.

    40- جعفری حسین، ابوالقاسمی محمود، قهرمانی محمد، خراسانی اباصلت. عوامل سازمانی و زمینه‌ای توسعۀ حرفه‌ای معلمان ابتدایی در مدارس استثنایی. دو فصلنامۀ علمی‌پژوهشی مدیریت مدرسه، 1396؛ 1(5): 73-92.

    41- زین‌آبادی حسن‌رضا، نمکی فاطمه. نقش مدیران در ایجاد و توسعۀ احساس کارآمدی در معلمان: معرفی متغیر رفتارهای کارآمدی‌ساز مدیر به روش ترکیبی اکتشافی. مدیریت بر آموزش سازمان‌ها، 1395؛ 1: ۱۱۱-۱۳۰.

    42- وکیلی‌فرد امیررضا، کمری حسین، استادزاده زهرا. تأثیر تربیت شنوایی بر کارکردهای اجتماعی مهارت شنیداری دانش‌آموزان دوزبانۀ کردی- فارسی. جستارهای زبانی، 1396؛ 2(8): 53-76.

    43- میرکمالی سیدمحمد، رومیانی یونس، عبدالوهابی مرضیه. تبیین نقش دانش و نگرش مدیریت تغییر مدیران مدارس خرم‌آباد در خلاقیت آنان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی مدیریت مدرسه، 1395؛ 2(4): ۲۳-۴۴.

    44- مستحفضیان مینا، خدایی زهرا، رهبری سمیه. بررسی اثربخشی دوره‌های آموزش ضمن خدمت مجازی بر عملکرد شغلی معلمان تربیت‌بدنی. پژوهشنامة مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، 1397؛ 28 (14): ۱۸۳-۱۹۴.

    45- محمدی باغملایی حیدر، یوسفی فریده. رابطۀ ساختاری تعامل معلم- دانش‌آموز، درگیری تحصیلی و سازگاری. مجلۀ مطالعات آموزش و یادگیری (مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی سابق)، 1397؛ 2(10): ۷۵-۹۹.

    46- محمد یاری، مریم. بررسی نقش خانواده در آموزش کودکان استثنایی Global Conference. 19MAY. 1397.

    47- نیک‌خو فاطمه، حسن‌زاده سعید، افروز علامعلی، فرزاد ولی‌اله. مداخلۀ به‌هنگام در حوزۀ شنوایی، زبان و دلبستگی کودکان ناشنوای زیر دو سال. مجلۀ علوم پیراپزشکی و توان‌بخشی مشهد، 1397؛ 1(7): ۵۷-۶۸.

    48- Sutton-Spence, R., Kaneko, M. Introducing sign language literature: Folklore and creativity. Macmillan Education UK. 2017