آسیب‌شناسی محتوای برنامۀ درسی دوره‌های ضمن‌ خدمت معلمان دورۀ ابتدایی در تقویت شایستگی‌های تربیتی آنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد برنامه‌ریزی درسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 عضو هیات علمی گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

با توجه به تغییرات و تحولات شگرف در محیط‌های کاری به‌خصوص آموزش‌وپرورش و اهمیت تقویت مهارت‌های معلمان در امر تعلیم‌و‌تربیت، لازم است برای معلمان دوره‌های آموزش ضمن خدمت برگزار شود. از‌سوی‌دیگر با توجه به ناکارآمدی این دوره‌ها دربارۀ مهارت‌های معلمان، لازم است این دوره‌ها بررسی و مطالعه شوند. پژوهش حاضر با هدف آسیب‌شناسی محتوای برنامۀ درسی دوره‌های ضمن خدمت معلمان دورۀ ابتدایی در تقویت شایستگی‌های تربیتی آنان انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته بود. گویه‌های این پرسش‌نامه مشتمل بر سی گویۀ مستخرج از سند برنامۀ ‌درسی ملی تربیت‌معلم در سه مقیاس اشاره‌شده در سؤالات پژوهشی و بر‌اساس مقیاس طیف پنج‌درجه‌ای لیکرت طراحی شد. جامعۀ آماری در این پژوهش شامل همۀ معلمان دورۀ ابتدایی منطقۀ پنج شهر تهران به تعداد 1420 نفر بود که از این تعداد 303 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی با استفاده از جدول مورگان به‌عنوان نمونۀ آماری انتخاب ‌شدند. برای تحلیل داده‌ها در بخش آمار استنباطی از آزمون T تک‌نمونه‌ای استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد مهم‌ترین آسیب‌های محتوای برنامۀ ‌درسی دوره‌های ضمن خدمت معلمان، مرتبط با شایستگی‌های تربیتی معلمان دورۀ ابتدایی، شامل این موارد است: ارائه نکردن راهکارهای مرتبط با تقویت روحیۀ تعقل و تفکر دانش‌آموزان، نپرداختن به پرورش و هدایت استعداد دانش‌آموزان در جهت اعتلای فرد در جامعه، تأکید نکردن بر روش‌های تربیتی نوین دانش‌آموزان، بررسی نکردن روش‌های انتقال ارزش اخلاقی، شهروندی و تعلق ملی به دانش‌آموزان، کم‌توجهی به تفکر معلم در کلاس، کم‌توجهی به تفکر خلاق معلم، عدم شناخت و به‌کارگیری معیارهای مورد نیاز معلم پژوهنده، به‌کارگیری تفکر حین عمل، به‌کارگیری عقلانیت تکنیکی همراه با عقلانیت هنری و شناخت و نیز به‌کارگیری مهارت‌های هوش هیجانی معلم در موقعیت‌های مختلف شامل تدریس نکردن جامعه‌شناسی، تأکید نکردن بر جست‌وجوگری و پژوهشگری معلم در موقعیت‌های مختلف و کم‌توجهی بر آشنایی و توانمندسازی معلمان در طراحی راهبردهای آموزشی. بنا بر نتایج تحقیق، پیشنهاد می‌شود که در برنامۀ درسی به مفاهیم دانش و روش‌های تربیتی در این دوره‌ها توجه شود. همچنین در این دوره‌ها باید به ابعاد دیگر مهارت‌های معلم مانند خلاقیت، تفکر حین عمل و نیز پژوهشگری توجه بیشتری شود. درنهایت پیشنهاد می‌شود این دوره‌ها از حالت نظری دربیایند و تبدیل به کارگاه‌های عملی شوند.

کلیدواژه‌ها


  1. 1. قهرمانی‌گلوزان علی‌اکبر، مصطفوی اعظم‌السادات. بررسی تأثیر آموزش‌های ضمن خدمت بر توانمندسازی کارکنان از دیدگاه فراگیران در استانداری قزوین. مجلۀ مدیریت توسعه و تحول، 1394؛ 7(23)، 63-74.

    1. Tanjung, W. A.; Lukman, S.; Effendy, K.; Djaenuri, A. Human Resources Development of Public Service Providers in Labuhanbatu Selatan Regency. International Journal of Science and Society. 2020; 2(2), 214-224.
    2.  مؤید عابدی لیلا، خسروی بابادی علی‌اکبر، رضازاده بهادران حمیدرضا، عصاره علیرضا. طراحی الگوی برنامۀ درسی تربیت دانشجومعلم شایسته‌محور با تمرکز بر رویکرد حل ‌مسئله. فصلنامۀ نوآوری‌های مدیریت آموزشی، 1400؛ 18(1)، 17-35.
    3. جاویدان لیلا، علی‌اسماعیلی عبدالله، شجاعی علی‌اصغر. تدوین الگوی ویژگی‌ها و شایستگی‌های معلمی بر‌اساس اسناد بالادستی آموزش‌وپرورش. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 1397؛ 12، 1123-1136.
    4. دیبایی‌صابر محسن، عباسی عفت، فتحی‌واجارگاه کوروش، صفایی‌موحد سعید. شناسایی شایستگی‌های اصلی معلمان دورۀ متوسطه از دیدگاه خبرگان تعلیم‌و‌تربیت. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 1398؛ 8(2)، 83-111.
    5. رستمی پیمان، ویسی کوروش، غفوری فرزاد، علی‌آبادی سمیرا. طراحی الگوی شایستگی دانشجومعلمان تربیت‌بدنی دانشگاه فرهنگیان براساس نظریۀ داده‌بنیاد. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 1399؛ 9(2)، 63-89.
    6. عصاره علیرضا، بهاری‌ بیگ باغلو حسین، عربی‌جونقانی احمد. بررسی سیر تحول برنامۀ درسی تربیت‌معلم در ایران. فصلنامۀ تعلیم‌و‌تربیت، 1398؛ 35(2)، 151-173
    7. الماسی، حجت‌الله. شایستگی‌های حرفه‌ای در تربیت دانشجو‌معلمان دانشگاه فرهنگیان. فصلنامۀ پیام فرهیختگان (علوم تربیتی)، 1396؛ 2(8)، 31-81.
    8. جمشیدی توانا اعظم، امام‌جمعه محمدرضا، عصاره علیرضا، موسی‌پور نعمت‌الله. واکاوی تجارب دانشجو‌معلمان دانشگاه فرهنگیان تهران از درس کارورزی.پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 1399؛ (2)14. 77-67.
    9. Nzarirwehi, J, Atuhumuze, M. In-Service Teacher Training and Professional Development of Primary School Teacher's in Uganda. IAFOR Journal of Education. 2019; 7(1), 19-36.
    10. فتحی‌واجارگاه، کوروش. برنامه‌ریزی آموزش ضمن خدمت کارکنان. تهران: انتشارات سمت. ۱۳۹۵.
    11. رضایی، منیره. شایستگی‌های حرفه‌ای معلمان: گذشته، حال، آینده. فصلنامۀ تعلیم‌و‌تربیت، 1398؛ 35(2)، 129-150.
    12. موسی‌پور نعمت‌اله، احمدی آمنه. طراحی کلان (معماری) برنامۀ درسی تربیت‌معلم (برنامۀ درسی ملی تربیت‌معلم جمهوری اسلامی ایران). تهران: دانشگاه فرهنگیان. ۱۳۹۵.
    13. حمیدی‌زاده، کتایون. واکاوی رضایتمندی تحصیلی دانشجو‌معلمان از دانشگاه فرهنگیان: یک مطالعۀ آمیخته. پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 1401؛ (1)19. 64-53.
    14. لیمائی علی، سبحانی عبدالرضا، محمد‌داودی امیرحسین، تقی‌پور‌ ظهیر علی. تدوین مدل ارتقای آموزش اثربخش ضمن خدمت کارکنان اداری دانشگاه آزاد اسلامی (مورد مطالعۀ استان تهران). تحقیقات مدیریت آموزشی، 1399؛ 12(2)، 67-91.
    15. نوری علی، کلانتری دهقی هانیه، عباسی فرزانه. تدوین و اعتباربخشی یک طرح برنامۀ درسی برای آموزش ضمن خدمت معلمان پیش‌دبستان. اندیشه‌های نوین تربیتی، 1400؛ 17(3)، 57-83.
    16. ادیب یوسف، زارع سعیده، محمودی فیروز، بدری‌گرگری رحیم. طراحی مدل عوامل عاطفی مؤثر بر مشارکت معلمان ابتدایی در دوره‌های آموزش ضمن خدمت. چشم‌انداز برنامۀ درسی و آموزش، 1400؛ 1(1)، 27-42.
    17. طرفی جمهور، ناطقی فائزه، جلاوندی مهناز. ارائۀ الگوی مطلوب برنامۀ آموزش ضمن خدمت معلمان با توجه به رویکردهای آموزشی پداگوژی، آندراگوژی و هیوتاگوژی. فصلنامۀ پژوهش‌های برنامه‌ریزی درسی و آموزشی، 1399؛ 10(2)، 1-30.
    18. آذرخش پردیس، احمدی حاتمی، عظیمی محمد. بررسی مزایا و معایب دوره‌های ضمن خدمت برگزارشده در آموزش‌وپرورش از دیدگاه معلمان مقطع ابتدایی شهر بناب. نشریۀ پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان، 1399؛ 5(18)، 17-22.
    19. کرمی مرتضی، حسینی مجتبی، سادات‌هاشمی فروزان، پوریزدیان‌ محمدآباد مهدی. ارزشیابی برنامه‌های درسی ضمن خدمت بر‌اساس اصول آندراگوژی. پژوهش‌های برنامۀ درسی، 1399؛ 10(1)، ۲۸۲-۲۹۹.
    20. Shidiq, Galih Albarra; Promkaew, Suppamai; Faikhamta, Chatree. Trends of competencies in teacher education from 2015 to 2020: A Systematic Review Analysis. Kasetsart Journal of Social Sciences. 2022; 43, 257-264.
    21. Ozdemir, Nurten karacan; Akçabozan Kayabol, Nazlı Büşra; Aydın, Gökçen; ‌Erten Tatlı, Cemre. Fostering teachers’ career education competencies: test of a training programme. British Journal of Guidance & Counselling. 2022; 50(3), 462-473.
    22. Deniz, Serdal; İlik, Serife Senay. The Professional Competence of Teachers in Inclusive Practice and their Advice for Prospective Teachers. Asian Journal of Contemporary Education. 2021; 5(2), 57–74.
    23. Yirci, R.; Durna, Ş.; Kocabaş, İ. The Current Status of in-Service Trainings for Teachers and Expectations: Do They Match? International Online Journal of Education and Teaching (IOJET). 2021; 8(2), 762-777.
    24. Civis, M.; Diaz Gibson, J.; Caparros, A.F.; Lopez, S. The Teacher of the 21st Century: Professional Competencies in Catalonia Today. Educational Studies. 2021; 47(2), 1-21.
    25. Körkkö M.; Kotilainen M.R.; Toljamo, S.; Turunen T. Developing Teacher In-Service Education through a Professional Development Plan: Modelling the Process. European Journal of Teacher Education. 2020; 43(5), 1-18.