تبیین ماهیت برنامه درسی روئیدنی و استنتاج دلالت‌های آن در برنامه درسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای برنامه‌ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه مطالعات برنامه‌ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استادیار گروه مطالعات برنامه‌ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه: برنامه آموزشی و تربیتی به‌عنوان محور فعالیت تربیتی، برای دوره حساس کودکی از اهمیت و ظرافت خاصی برخوردار است. دو نوع نگاه بر طراحی برنامه درسی حاکم است که نقش منفعل و پذیرنده به متربی می‌دهد یا نقش فعال و عامل برای او قائل است، لذا پرداختن به ماهیت هر برنامه اولین و مهمترین بخش برنامه‌ریزی محسوب می‌شود. برنامه درسی روئیدنی به عنوان برنامه‌ای که به علایق کودک احترام می‌گذارد و مبتنی بر نیازهای کودک طراحی می‌شود محسوب می‌شود.
روش:  هدف پژوهش تبیین ماهیت برنامه درسی روئیدنی و استنتاج دلالت‌های برنامه درسی مرتبط با آن است. برای این منظور با بهره‌گیری از روش تحلیل مفهومی از نوع تفسیر مفهوم که یکی از روش‌های رویکرد کیفی است، در ابتدا مبانی فلسفی این برنامه مورد بررسی قرار گرفت، سپس با ریشه‌شناسی و بررسی واژه روئیدنی و استخراج حوزه‌های معنایی مترادف و متضاد آن و نیز تحلیل مفهوم برنامه درسی ازپیش تعریف‌شده، به تبیین ماهیت برنامه درسی روئیدنی پرداخته شد. نمونه‌گیری مورداستفاده در این پژوهش از نوع هدفمند است؛ چراکه به بررسی اسنادی پرداخته می‌شود که در فهم مسائل پژوهش و پدیده محوری مطالعه مؤثر هستند، لذا به جستجوی 250 سند معتبر ملی و بین‌المللی (ازجمله کتب، مقالات، دایره المعارف‌ها و...) در حوزه برنامه درسی روئیدنی و نظریه نوخاسته‌گرایی پرداخته شد، سپس 80 سند که در نشریات علمی پژوهشی معتبر به چاپ رسیده بودند مورداستفاده و فیش‌برداری قرار گرفتند، سپس براساس نظرات متخصصان برنامه‌ریزی درسی و فلسفه تعلیم و تربیت، اعتبار آن‌ها مورد تأیید قرار گرفت.
نتایج: یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که برنامه درسی روئیدنی به‌صورت پدیده‌ای منعطف، پویا و مارپیچ چندبعدی با سطح مقطع‌های متفاوت ظهور می‌کند به‌طوری‌که کاملاً بدیع بوده و دائماً درحال توسعه و تحول است. این برنامه توانایی اثرگذاری روی اجزاء درگیر در برنامه ازجمله یادگیرنده، مربی و محتوا را دارا است، به‌گونه‌ای که خود مربی در طی فرآیند این برنامه یاد می‌گیرد. همچنین آگاهی و یادگیری نیز پدیده‌ای غیرمنتظره و غیرقابل‌پیش‌بینی هستند؛ یعنی چیزی افزون بر دانش مجموع اجزاء سیستم درگیر در فرآیند یادگیری است.
بحث و نتیجه‌گیری: در رابطه با مبانی فلسفی این برنامه از حیث هستی‌شناختی یعنی مکتب نوخاسته‌گرایی نتایج کاملاً بدیعی در رابطه با یادگیری و آگاهی حاصل شد که برخی از آن‌ها را می‌توان در پژوهش جونز و نیمّو، استیسی، نیو و کوچران یافت ولی شیوه دریافت اطلاعات آن‌ها استنتاج از مبانی نبوده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. موسی‌پور، ن. برنامه‌ریزی درسی در ایران معاصر. روانشناسی تربیتی در ایران و غرب. 1387. شماره 4 (پیاپی 96)
  2. غضنفری هاشمی ن، موسی‌پور ن، حسینی‌خواه ع. واکاوی و تبیین ماهیت و مبانی برنامه درسی هم‌افزا (سینرژیک). دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی. 1398. شماره 14، صص 97-148.
  3. مارش ک ج، ویلیس، ج، ترجمه مدنی، سید ا. مبانی نظری و عملی برنامه‌ریزی درسی. تهران: سمت؛ 1397
  4. موسی‌پور ن. رویکردهای حاکم بر تغییر در نظام آموزش و برنامه درسی ایران: از رویکرد مهندسی تا رویکرد فرهنگی. راهبرد فرهنگ. 1391. شماره 17 و 18. صص 243-273.
  5. Eisner E W. The Arts and The Creation of Mind. Yale University press; 2002a
  6. NAEYC (National Association for the Education of Young Children). 2005.
  7. خسروی ر. برنامه درسی روئیدنی. تهران: دانشنامه ایرانی برنامه درسی؛ 13/11/1397.
  8. بهمن‌پور ع، مهران گ. چگونگی اجرای برنامه درسی روئیدنی برای کودکان سنین پیش از دبستان، پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه برنامه درسی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه الزهرا؛ 1396
  9. خسروی ر، مهرمحمدی م. برنامه درسی روئیدنی: تأملی انتقادی درباره مفهوم برنامه درسی از پیش تعیین‌شده. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران. 1391. سال هفتم، شماره 25. صص 5-26.
  10. ترقی‌جاه ع، فتحی‌واجارگاه ک، عارفی م. مطالعه چگونگی شکل‌گیری برنامه درسی برآمده با الهام از رویکرد رجیو امیلیا برای کودکان 6 تا 8 ساله. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه برنامه‌ریزی درسی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه شهید بهشتی؛ 1387
  11. شورت ا س، ترجمه: مهرمحمدی م و همکاران. روش‌شناسی مطالعات برنامه درسی. تهران: سمت؛ 1387
  12. باقری نوع‌پرست خ. درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران. جلد اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی؛ 1389
  13. قراملکی ا ف. روش‌شناسی مطالعات دینی- تحریری نو. مشهد: آستان قدس رضوی؛ 1396
  14. باقری نوع‌پرست خ، سجادیه ن، توسلی ط. رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی؛ 1389
  15. Zeng Y. Some thoughts on emergent curriculum. Paper presented at the Forum for Integrated Education and Educational Reform sponsored by the Council for Global Integrative Education, Santa Cruz, CA, and October 28-30.
  16. نریمانی ن. ماهیت نفس از دیدگاه نوخاسته‌گرایی و ملاصدرا. 1394. اشارت. شماره چهارم.
  17. Clayton P. Mind and Emergence. Oxford University Press; 2004
  18. Davies P. The Re-Emergence of Emergence. Oxford University Press; 2006. In [16]
  19. خوشنویس ی. نوخاسته‌گرایی وجودشناختی و آموزه‌های پس از مرگ. نقد و نظر. 1390. سال 16. شماره 3.
  20. شریعتی ف، خوشنویس ی. بررسی تطبیقی نظریه دوگانه‌انگاری نوخاسته (هسکر) و حدوث جسمانی نفس (صدرالمتألهین) در نحوه تعلق یا تکون نفس. دوفصلنامه علمی تأملات فلسفی. 1399. شماره 24. صص 289-313.
  21. Stephan A. Varieties of Emergence. Evolution and Cognition. 1999. Vol. 5, No. 1, pp. 50-59. In [22, 24]
  22. جامه بزرگی م ج، سعیدی‌مهر م، اکبری ر. بازخوانی نظریه جسمانی نفس در پرتو نظریه نوخاسته‌گرایی. حکمت صدرایی. 1397. سال 6. شماره 2. صص 11-24.
  23. خوشنویس ی. نسخه علی نوخاسته‌گرایی در مورد ویژگی آگاهی کیفی. نقد و نظر. 1389. سال 15. شماره 2.
  24. رسولی ز، علمی م ک، غنائی چمن‌آباد ع، کهنسال ع. نوخاستگی نفس و بدن (مغز/ ذهن) از دیدگاه ملاصدرا و مایکل گزنیگا، بنیان‌گذار علوم شناختی. 1398. قبسات. سال 24. شماره 94.
  25. O’Connor T. Wong H Y. Emergent Properties, The Stanford Encyclopedia of Philosophy. 2006. (Fall 2020 Edition), Zalta E N. (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/entries/properties-emergent/>. In [23]
  26. Morgan Emergent Evolution, (Gifford lecture, delivered in the university of st. Andrews, 1922). London: Williams & Norgate; 1923. In [27]
  27. جامه‌بزرگی م ج. سعیدی‌مهر م. رویکرد نوخاسته‌گرایی به مسئله ذهن در پاسخ به چالش‌های آفرینش‌گرایی و فیزیکالیسم. 1394. شناخت. شماره 1/73.
  28. Hasker W. The Emergent Self. Ithaca: Cornell University Press; 1999.
  29. Chen, J Q, Krechevsky M, Viens J, Isberg E. Building in children’s strengths: The experience of Project Zero. 1998. In [30]
  30. New R S, Cochran M. Early Childhood Education [Four Volumes] Greenwood Publishing Group; 2006
  31. باقری نوع‌پرست خ. سازه‌گرایی واقع‌گرایانه: بازسازی سازه‌گرایی شخصی جرج کلی. روان‌شناسی و علوم تربیتی. 1383. سال 34. صص 21-55.
  32. سیف ع ا. روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش (ویرایش ششم). تهران: دوران؛ 1388
  33. Bigge, M L, Shermis S S. Learning Theories for Teachers. London; 1999
  34. کدیور پ. روانشناسی یادگیری. تهران: سمت؛ 1386
  35. میرزامحمدی م ح، رهنما ا، افشار ع، قبادی م. تبیین دلالت‌های معرفت‌شناختی رویکرد سازنده‌گرایی در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی. دوماهنامه علمی – پژوهشی دانشور رفتار. 1389. 45
  36. ابراهیم‌زاده ع. فرآیند یاددهی – یادگیری و دانشگاه‌های باز و از راه دور در آینده. پیک نور علوم انسانی. 1382. شماره 2: 3
  37. رضایی م ه، پاک سرشت م ج، صفایی مقدم م. دیدگاه‌های معرفت‌شناسی نسبت به راهبردهای یاددهی – یادگیری در نظام آموزش باز و از راه دور. دوماهنامه علمی – پژوهشی دانشور رفتار. 1387. 30
  38. Glasersfeld E. Radical cinstrucrivism: A way of Knowing and learning. Washangton, DC: Falmer; 1995.
  39. Online Etymology Dictionary. Retrieved October. 2020. From https://www.etymonline.com/word/emerge.
  40. Dictionary. wiktionary. Retrieved October. 2020. From https://en.wiktionary.org/wiki/emerge.
  41. Online Etymology Dictionary. Retrieved October. 2020. From https://www.etymonline.com/word/emergent.
  42. Dictionary. Merriam Webster. Retrieved October. 2020. From https://www.merriam-webster.com/dictionary/emergent.
  43. Dictionary. Cambridge. Retrieved October. 2020. From https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/emergent.
  44. Oxford Learner’s Dictionary. Retrieved October. 2020. From https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/emergent?q=emergent.
  45. Dictionary. Lexico. (powered by Oxford). Retrieved October. 2020. From https://www.lexico.com/definition/emergent.
  46. Dictionary. Macmillan. Retrieved October. 2020. From https://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/emerging?q=emergent.
  47. خوشنویس ی. تحلیل نظریه نوخاسته‌گرایی وجودشناختی و کاربرد آن در مسئله ذهن و بدن، دانشگاه صنعتی شریف؛ 1387.
  48. Dictionary. Cambridge. Retrieved February. 2020. From https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/predefined).
  49. Dictionary. Macmillan. Retrieved February. 2020. From https://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/predefined.
  50. Dictionary. Lexico. (powered by Oxford). Retrieved February. 2020. From https://www.lexico.com/definition/predefined.
  51. فتحی واجارگاه ک. اصول و مفاهیم برنامه‌ریزی درسی. چاپ اول. تهران: بال؛ 1388
  52. Jones E, Kathleen E, and Kay Stritzel R. The Lively Kindergarten: Emergent Curriculum in Action. Washington, D.C.: National Association for the Education of Young Children; 2001.
  53. Wien C A. Emergent Curriculum in the Primary Classroom: Interpreting the Reggio Emilia Approach in Schools. Reviewed by Laurie Kocher. Journal Of The Canadian Association For Young Children. 2009. Vol. 34 No. 1.
  54. Wien C A. Negotiating Standards in the primary classroom: the teacher’s dilemma. New York: Teachers College Press; 2004
  55. Jones E, Nimmo Emergent curriculum. Washington: National Association for the Education of Young Children. 1994. In [15]
  56. Eisner E W. Educational imagination: on the design and evaluation of school programs. NY: Macmillan publishing Company; 1994.
  57. Carter M. Curriculum that Matters. (November/December 1996). Retrieved from http://www.childcareexchange.com/article/curriculum-that-matters/5011266.
  58. Krogh S L, Slentz K L.  The Early Childhood Curriculum. Tylor & Francis; 2008.
  59. Stacey S. Emergent Curriculum in Early Childhood Settings: From Theory to Practice. Redleaf Press; 2009
  60. Eisner E. what can education learn from the arts about the practice of education? International Journal of Education & the Arts. 2002b. 5(4). Retrieved [date] from http://www.ijea.org/v5n4/.
  61. Osberg D, Biesta G. the emergent curriculum: navigating a complex course between unguided learning and planned enculturation. Journal of Curriculum Studies 2008.. 40:3, 313-328.
  62. Jones E, Nimmo J. Emergent curriculum. Washington, DC: National Association for the Education of Young Children; 1994. In [9]
  63. Jones E. Emergent curriculum: Planning and letting go. Unpublished paper. Pasadena. CA: Pacific Oaks College; 1989. In [64]
  64. From an Academician's Preschool Diary: Emergent Curriculum and Its Practices in a Qualified Example of Laboratory Preschool. 2018.

 

 

 

 

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار