مدل ساختاری عملکرد تحصیلی بر اساس تحلیل رفتگی آموزشی و درگیری تحصیلی با میانجی گری تفکر انتقادی در دانش آموزان مقطع متوسطه استان آذربایجان شرقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشیار گروه روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

مقدمه: این پژوهش به منظور تعیین رابطه تحلیل­رفتگی آموزشی و درگیری تحصیلی از طریق متغیر میانجی­گری (تفکر انتقادی) با عملکرد تحصیلی دانش­آموزان صورت گرفت.
روش: پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده­ها، توصیفی از نوع همبستگی (در قالب مدل معادلات ساختاری) می­باشد. جامعه آماری مورد بررسی در این مطالعه عبارت است از کلیه دانش­آموزان پسر دوره دوم مقطع متوسطه شاخه نظری استان آذربایجان­شرقی که در سال­تحصیلی 1398-1397 مشغول به تحصیل بودند. حجم نمونه آماری برآورد شده از جامعه مذکور عبارت از 18 کلاس بود (معادل 382 نفر)که با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده­ها از پرسشنامه فرسودگی تحصیلی برسو و همکاران (1997)، پرسشنامه درگیری تحصیلی زرنگ (1391) و پرسشنامه تفکر انتقادى ریکتس (2003) استفاده گردید. 
نتایج: نتایج نشان داد متغیر درگیری تحصیلی با میزان اثر 747/0 و سطح معنی­داری 0001/ 0، با متغیر تفکر انتقادی رابطه مثبت و معنی­داری دارد؛ متغیر تحلیل­رفتگی آموزشی با میزان اثر 143/ 0- و سطح معنی­داری 002/ 0 ، با متغیر تفکر انتقادی رابطه منفی و معنی­داری دارد؛ متغیر تحلیل­رفتگی آموزشی با میزان اثر 594/ 0 - و سطح معنی ­داری0001 /0، با متغیر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان رابطه منفی و معنی­داری دارد؛ متغیر تفکر انتقادی با میزان اثر 253 /0 و سطح معنی ­داری 0001/ 0 ، با متغیر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان رابطه مثبت و معنی­داری دارد و متغیر درگیری تحصیلی با میزان اثر 319 /0 و سطح معنی­داری 0001/ 0، با متغیر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان رابطه مثبت و معنی­داری دارد. متغیر­­­­­­­­­­­­­های درگیری تحصیلی، تفکر انتقادی و تحلیل­رفتگی آموزشی به ترتیب دارای بیشترین اهمیت برای بهبود عملکرد تحصیلی دانش­آموزان است. 
بحث و نتیجه ­گیری: برای ارتقاء و بهبود عملکرد تحصیلی باید میزان درگیری تحصیلی دانش­ آموزان را افزایش داد و با برنامه­ریزی و کاربست راه­کار­های اساسی از تحلیل­رفتگی تحصیلی دانش­آموزان جلوگیری و تفکر انتقادی را در دانش­آموزان ایجاد و نهادینه کرد.

کلیدواژه‌ها


 1- دلیرناصر، نرگس؛ حسینی‌نسب، سید داود. «بررسی مقایسه‌ای پیشرفت تحصیلی و انگیزه پیشرفت در دانش‌آموزان ابتدایی مدارس عادی و هوشمند شهر تبریز». فصلنامه آموزش و ارزشیابی، 1394،  29 (8): 42-31.
2- رضایی، محمد؛ جهان، فائزه و رحیمی، معصومه.  «عملکرد تحصیلی: نقش اهداف پیشرفت و انگیزه پیشرفت». فصلنامه روانشناسی تربیتی، 1395، 12(4): 177-155.
3- محمدی، آرزو؛ یار محمدی واصل، مسیب؛ کرد نوقابی، رسول و جمشیدی مقدم، محمد. «اثر بخشی آموزش به شیوه یادگیری مشارکتی و نقشه مفهومی فردی بر انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان». مجله فناوری آموزش و یادگیری، 1394، (2):158-139.
4- قدم پور، عزت­اله؛  فرهادی، علی و نقی بیرانوند، فاطمه ، «تعیین رابطه بین فرسودگی تحصیلی با اشتیاق و عملکرد تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان». پژوهش در آموزش علوم پزشکی، 1395، (2):68-60.
5- جلیلی، اکبر؛ حجازی، مسعود؛ انتصارفومنی، غلامحسین و مروتی، ذکرالله. «رابطه فراشناخت و عملکرد تحصیلی با میانجی­گری حل مساله». سلامت روان کودک (روان کودک)، 1397، (1)، 91-80.
6- سیف، علی اکبر «روانشناسی پرورشی نوین (روانشناسی یادگیری و آموزش)». تهران: نشر دوران. 1398
7- رحیمی پردنجانی، سجاد و حشمتی مقدم، زهرا  «بررسی فراوانی و عوامل موثر در افت تحصیلی دانشجویان ساکن خوابگاه دانشکده ­های پیراپزشکی و بهداشت دانشگاه علوم پزشکی گلستان در سال تحصیلی 91-1390». فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی تربیت حیدریه، 1393. 2(1): 28-16.
8- Iglesia, A., Freiberg Hoffmann, A. & Lipmorace, F. Perceived parenting and social support: can they predict academic achievement in Argentinean college students? Psychol Res Behav Manag, 2014,251-259.
9- Adolph, K. E., Berger, S. E. Physical and motor development. In M. H. Bornstein and M. E. Lamb (Eds.), Developmental science: An advanced textbook, (7th ed., pp. 261-333). New York: Psychology Press/Taylor and Francis. 2015.
10- ابراهیمی بخت، حبیب اله؛ یاراحمدی، یحیی؛ اسدزاده، حسن و احمدیان، حمزه «اثربخشی برنامه آموزشی سرزندگی تحصیلی بر عملکرد تحصیلی، اشتیاق تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانش­آموزان». فصلنامه تدریس پژوهی، 1392، 6(2)، 182-163.
11- Fooladi, A., Kajbaf, M., B., Ghamarani, A. (2016). Effectiveness of Academic Buoyancy Training on Academic Meaning and Academic Performance of Third Grade Girl Students at the First Period of High School in Mashhad City. Research in School and Virtual Learning, 3(15): 93-103, [in Persian].
12-Victoriano, J. An investigation of the generalizability of buoyancy from academics to athletics. MA Thesis, Agricultural and Mechanical College: Louisiana State University, p: 18-134.
13- Martin, A. J. Academic buoyancy and acade mic outcomes: towards a further understanding of students with attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD), students without ADHD, and academic buoyancy it-self. British Journal of Educational Psychology, 2014, 84(1): 86-107.
14- GhahremanLoo, H., Atashpour, S., H., Arefi, M. Development of Structural Model of Academic Variables of Students of Brilliant Talent Schools. Educational Developement of Jundishapur,2017,  8: 142-148, [in persian].
15- Eslami, M., Dortaj, F., Sadipour, E. and Delavar, A. The causal modeling of academic engagement based on personal and social resources among undergraduate students at Amir Kabir University in Tehran. Journal of Counseling and psychotherapy,2017, 7(28), 133-161, [in persian].
16-Tenaw, Y. A. Relationship between Self-Efficacy, Academic Achievement and Gender in Analytical Chemistryat Debre Markos College of Teacher Education. Debre Markos College of Teacher Education, 3(1): 1-28.
17- Bakker, A, B. and Demerouti, E. Towards a model of work engagement. Career Development International, 2008, 13(3), 202-222.
18- Ross S, Cleland J, Macleod MJ. Stress, debt and undergraduate medical student performance. Med Educ.2006; 40(6): 584-9.
19- Akins RB. Motivation of Asian Americans to Study Medicine: a Pilot Study. Academic Leadership.2007. [Cited 2012 Oct 4].
20- شادروان، حمیدرضا؛ سلیمی، قربانعلی و همایی، رضا «سنجش عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه اصفهان بر اساس فرهنگ­ های چندگانه آنان». مجلۀ پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)،1387،  29(1)،  صص:147-138.
21- عظیمی، محمد؛ پیری، موسی و زوار، تقی (1392). «رابطه فرسودگی تحصیلی و یادگیری خود تنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش­آموزان دوره متوسطه». نشریه پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 10(3): 128-116.
22- میکاییلی، نیلوفر؛ افروز، غلامعلی و قلیزاده، لیلا. «ارتباط خودپنداره و فرسودگی تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانش­آموزان دختر». روان­شناسی مدرسه، 1390، 1(4) :103-90.
23- Zhang, Y., Gan, Y., & Cham, H. (2007). Perfectionism, academic burnout and engagement among Chinese college students: A structural equation modeling analysis. Personality and Individual Differences, (6) 43: 310-325.
24- جعفریان، سکینه، اوجاقی، ناهید و نجفی، حبیب الله. «مدل علّی تأثیرگذاری کنش استاد در کلاس درس، انگیزه پیشرفت و خودتنظیمی بر عملکرد تحصیلی».
پژوهش­های آموزش و یادگیری (دانشور رفتار)، 13(2 (پیاپی 24) )، 74-61.
25- Van Uden, J.M., Ritzen, H. & Pieters JM. Engaging students: The role of teacher beliefs and interpersonal teacher behavior in fostering student engagement in vocational education. Teaching and Teacher Education, 2014, 37:21-32.
26- Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of the evidence. Review of educational research, 74(1), 59-109.
27- Mehdipour, M. F; Gholamali Lavasani,M; & Hejazi Moughari, E. (2016). Structural modeling on the relationship between basic psychological meeds, academic engagement,and test anxiety. Journal of Education and Learning 5, 4- 44.
28- زغیبی قناد، سیمین . «رابطة علّی هیجان­های پیشرفت و انگیزش تحصیلی با مشغولیت تحصیلی با میانجی­گری سرسختی تحصیلی در دانش­آموزان دختر دبیرستانی شهر دزفول». (پایان­نامة کارشناسی ارشد ..روان­شناسی تربیتی). 1392 دانشگاه شهید چمران اهواز.
29- Finlay, K. Quantifying School Engagement: Research Reprt. National center for School Engagement. Available in: http:// schoolengagement. 2006.
30- معماریان، آذین دخت؛ عابدی، احمد؛ شوشتری، مژگان؛ و علی­پور، احمد (1394). «اثربخشی مداخلات چندبعدی شناختی- رفتاری مارتین بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه سوم راهنمایی». رویکردهای نوین آموزشی،10(1):142-121.
31- Reeve, J. & Tseng, C. (2011). Agency as a forth aspect of student engagement during activities. Cont Educ Psychol. 36: 257-267.
32- موسوی ­نژاد، سید حسین؛ مهدی­زاده، ایرج  و صالح آبادی، سروش  (1397). «مقایسه خودکارآمدی تحصیلی، درگیری تحصیلی و عملکرد تحصیلی بین دانشجویان دانشگاه فرهنگیان و علوم پزشکی شهر بیرجند». مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، (ویژه­ نامه آموزش پزشکی)، صص234-126.
33- Azad Abdolahour M. Study of the relationship between style Cognitive (field dependent, field independent), learning strategies (cognitive and metacognitive), and academic achievement in first-grade male students of state high schools in district of Tehran [dissertation]. Tehran: Teacher Training University. [Persian], 2003
34- Amini SH. (2003) the study of the role of self-esteem, self-regulation and self-esteem in the academic achievement of third year high school students in Shahrekord, Iran. [Dissertation]. Tehran: University of Tarbiat Moalem; [Persian]
35- Mohsenpour M. (The role of self-efficacy, goals of progress, learning strategies and sustainability in the development of mathematical education in third year high school students in mathematics in Tehran. [Dissertation]. Tehran: University of Tehran; [Persian].
36- Shin H, Puig A, Lee J, Lee J, Lee SM. Cultural Validation of the Maslach Burnout Inventory for Korean Students. Asia Pacific Educational Review 2011; 12(4): 633– 639.
37- Salmela-Aro, K., Savolainen, H., & Holopainen, L. Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from twocross-iagged longitiutinal studies. Journal of Youths and Adolescence, 2009, 38, 1316-1327.
38- Zhang Y, Gan Y ,Cham H. Perfectionism, academic burnout and end engagement. Among Chinese college students. A structural equation modeling analysis. Personality and individual differences 2007; 43(6):1529-1540.
39- Mohammadi A. [Evaluation of the effectiveness of psychological capital intervention of luthans on intrinsic motivation academic burnout and academic achievement of high school students in sanandaj]. [Dissertation].khoram abad: Lorestan University; 2014. [Persian]
40- نعامی، عبدالزهرا (1388). «رابطه بین کیفیت تجارب یادگیری با فرسودگی تحصیل دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز». فصلنامه مطالعات روانشناختی، 5(3): 134-117.
41- Çam, Z., Deniz, KZ. Kurnaz, A. (2014). School Burnout: Testing a Structural Equation Model Based on Perceived Social Support, Perfectionism and Stress Variables. Journal of Education and Science, 137(39): 310-325.
42- Rudman A, Gustavsson J. (2012) Burnout during nursing education predicts lower occupational preparedness and future clinical performance: A longitudinal study .Int J Nurs stud 2012; 49 (8):988- 1001.
43- Neumann Y. (1990) Quality of learning Experience and students’ college outcome. International Journal of Educational management 1990; 7(1):1-16.
44- Salanova M, Schaufeli W, Martinez I, Breso E. How obstacles and facilitators predict academic performance: the mediating role of study burnout and engagement. Anxiety, stress & copin 2010; 23 (1): 53- 70.
45- آخوندزاده، کبری؛ احمری طهران، هدی؛ صالحی، شایسته و عابدینی، زهرا، «تفکر انتقادی در حوزه آموزش پرستاری ایران». مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 1390،  ۱۱ (۳) :۲21-210
46- Zeki A. The effects of micro-teaching on the critical thinking dispositions of pre-service teachers. Australian J Teacher Educ.2015; 40(6):140-153.
47- Snyder, L., Gueldenzph, S., Mark, J. (2009). Teaching critical thinking and problem solving skills. The Delta Pi Epsilon Journal, l (2).
48- Mason, M. Critical thinking and learning. USA: Blackwell Publishing. 2008
49- Smeltzer S, Bare B, Brunner L& Suddarth D. Text Book of Medical Surgical Nursing, 10th: Williams & Wilkins, Lippincott 2005.
50- Emir, S. Education faculty students' critical thinking disposition according to achedemic achievement. Procedia Social and Behavioral Science, 2009, (1):2466-2469.
51- آهوخوش، پروانه و علی بیگی، امیر­حسین (1396). «عامل ­های تاثیرگذار بر فرسودگی تحصیلی دانشجویان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی». فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 9 (40): 55-44.
52- ایمانی، صدف؛ یعقوبی، ابوالقاسم؛ یوسف­ زاده، محمدرضا؛ ویسی کهره، سعید و محققی، حسین (1394). «رابطه برنامه ­درسی پنهان با تحلیل ­رفتگی آموزشی دانشجویان دانشگاه بوعلی ­سینا همدان». پژوهش در
برنامه ­ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنام ه­ریزی درسی)، 12(18) (پیاپی 45):41-29.
53- ملکی، حسن (1398). «برنامه ­درسی (راهنمای عمل)». مشهد: انتشارات پیام اندیشه.
54- بهشتی ­پور، حسین؛ غفوری پورکرمانی، هنگامه و شریف ­زاده یزدی، وحید (1395). «بررسی عوامل و پیامدهای فرسودگی تحصیلی در دانش ­آموزان». چهارمین کنفرانس بین ­المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، سن پترزبورگ، روسیه.
55- سماوی، سید عبدالوهاب؛ ابراهیمی، کلثوم و جاودان، موسی (1395). «بررسی رابطه درگیری­های تحصیلی، خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی با پیشرفت تحصیلی در دانش ­آموزان دبیرستانی شهر بندر عباس». دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 4(7): 92-71.
56- Skinner, E., Furrer, C., Marchand, G. & Kindermann, T. Engagement and disaffection in the classroom: Part of a larger motivational dynamic? Journal of EducationalPsychology, 2008, 100: 765-781.
57- Meece, J.L., Anderman, E.M., & Anderman, L.H. Classroom goal structure, student motivation, and academic achievement. Rev. Psychol, 2006, 57, 487–503.
58- پیرانی، عارف؛ یاراحمدی، یحیی؛ احمدیان، حمزه و پیرانی، ذبیح. «مدل ساختاری درگیری تحصیلی بر اساس اهداف پیشرفت و خودتنظیمی با میانجی­گری انگیزش تحصیلی در دانش ­آموزان دختر دوره متوسطه دوم شهر ایلام». فصلنامه نوآوری ­های آموزشی، 1397،  17(67 )، 172-149.
59- افروز، حمیدرضا؛ اژه­ای، جواد؛ حجازی، الهه و مقدم ­زاده، علی. «درگیری تحصیلی در دانش­آموزان دبیرستانی ایرانی: یک مطالعه کیفی». مجله روان­شناسی، 1398، 23(4 )پیاپی (92)، 371-354.
60- Steward, S. & Dempsey, L. F. A longitudinal study of baccalaureate nursing students٫ critical thinking dispositions. Research Briefs, 2005, (2) 44: 6-131.
61- Stupnisky, R.h., Renaud, R. D, Daniels, L.M., Haynes, T.L. & Perry, R. P. (he interrelation of first-year college students critical thinkin disposition, perceived academic control, and academic achievement. Research in Higher Education, 2008, (6) 49: 513-530.
62- Phan, HP. Unifying different theories of learning: Theoretical framework and empirical evidence. Educational apasychology, 2008, (3) 28: 325-340.
63- Phan, HP. Examination of student learning approaches, reflective thinking, and epistemological beliefs: A latent variables approach. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 2006, 4 (3):577-610.
64- بابا­محمدی، حسن و خلیلی، حسین. «بررسی مهارت­های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری دانشگاه سمنان». مجله آموزش در علوم پزشکی،1380،  12(4):31-23.
65- علیوندی وفا، مرضیه. «بررسی رابطه تفکر انتقادی با پیشرفت تحصیلی (پایان­ نامه کارشناسی ارشد روان­شناسی تربیتی)». دانشگاه الزهرا(س). 1384
66- راستجو، سعیده؛ سپهر، حمید و زندوانیان، احمد. «بررسی رابطه گرایش به تفکر انتقادی، رویکردهای یادگیری و عملکرد تحصیلی در دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه یزد». فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران،1393، 6(3): 84-63.
67- صفرزاده، سحر، «رابطه تفکر انتقادی و فراشناخت با سبک ­های یادگیری و موفقیت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز». فصلنامه پژوهش در برنام ه­ریزی ­درسی، سال سیزدهم، دوره دوم، شماره 24(پیاپی 51)، 1395. صص: 66-54.
68- Shirrell, D. Critical thinking as a predictor of success in an associate degree nursing program. Journal of Teaching and Learning in Nursing, 2008, (4) 3: 6-131.
69- قنبری هاشم آبادی، بهرام علی؛ گراوند، هوشنگ؛ محمد­زاده قصر، اعظم و حسینی، سید علی اکبر. «بررسی رابطه گرایش به تفکر انتقادی و یادگیری خود راهبر در دانشجویان پرستاری و مامایی مشهد و نقش آن در موفقیت تحصیلی». مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد،1391،  7(4): 27-15.
70- پولادی ری­شهری، رضا. «ساخت و اعتباریابی مقیاس عوامل استرس‌زا در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز. 1374
71- زرنگ، رمضان علی . «رابطه سبک­های یادگیری و درگیری تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد». پایان ­نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد. 1391
72- Ricketts, J. C. The efficacy of leadership development, critical thinking dispositions, and student academic performance on the critical thinking skills of selected youth leaders.  Doctoral dissertation, University of Florida. 2003
73- کیانپور،  مسعود؛  معمار،  ثریا؛ خجسته، سحر . «وضعیت گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان دانشگاه اصفهان و برخی از عوامل مرتبط با آن». فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی،1393،  25(2): 138-117.
74- ایزدی­ فرد، راضیه و سپاسی، میترا. «اثربخشی درمان شناختی - رفتاری با آموزش مهارت حل­ مساله در کاهش علایم اضطراب امتحان». مجله علوم رفتاری، 1389، 4(1)، 27-23.
75- هیر؛ جوزف؛ هالت؛ توماس؛ رینگل؛ کریستین؛ سارستد و مارکو. «مدلسازی معادلات ساختاری: کمترین مربعات جزئی( PLS-SEM)». ترجمه عادل آذر و رسول غلامزاده. تهران: انتشارات: نگاه دانش. 1395
76- کیخا، اسماء، مرزیه، افسانه و جناآبادی، حسین  «رابطه سبک تدریس معلم با انگیزش و درگیری تحصیلی دانش­ آموزان». پژوهش ­های آموزش و یادگیری (دانشور رفتار)، 1395،15(2 (پیاپی 28) )، 48-37.
77- عبدالهی عدلی انصار، وحیده؛ فتحی آذر، اسکندر و عبدالهی، نیدا. «ارتباط تفکر انتقادی با خلاقیت، باورهای خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی». فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 1394، 2(7):52-41.
78- Facione, P. A. (2007). Critical thinking: What it is and why it counts. Insight Assessment. California Academic Press LLC.
79- Palmer, W. Simple, surprising useful? Three questions for judging teaching methods. J Peda, 2003, 3 (2):285-287.
80- معروفی، یحیی؛ شبیری، سید محمد و یعقـوبی، محمود. «جایگـاه تفکـر انتقـادی در محتـوای کتـاب مطالعات اجتماعی دورة متوسطه». پژوهش علوم انسانی،1390، 10(26):16-1.
81- محمودی، محمد هادی و دهقان نژاد، ملیحه، «بررسی تاثیر آموزش مهارت­های تفکر انتقادی بر استفاده از راهبرد­های یادگیری». دوفصلنامه مطالعات آموزش و فراگیری زبان انگلیسی،1394،  7(16):84-55