تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی بر مبنای تربیت اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

هدف پژوهش، تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی بر مبنایمیزان تأکید بر تربیت اقتصادی بود. پژوهش به شیوه توصیفی از نوع تحلیل محتوای مضمونی انجام شد. جامعه پژوهش کلیه کتاب‌های مطالعات اجتماعی پایه‌های؛ سوم، چهارم، پنجم و ششم دوره ابتدایی بودند که  همه آن‌ها نیز بررسی شد. واحد تحلیل؛ جمله، تصویر و مضمون بود. برای گردآوری داده و انجام تحلیل از سیاهه وارسیتربیت اقتصادی استفاده شد. روایی ابزار توسط صاحب‌نظران تأیید شد و پایایی آن بر اساس ضریب، اسکات 0.89 تامین گردید. جهت تحلیل داده‌ها از شاخص‌های آمار توصیفیو تحلیل‌های مضمون، استفاده شد. نتایج نشان داد؛ 1080 مورد در ارتباط با تربیت اقتصادی در مجموع محتوای کتاب های مطالعات اجتماعی چهار پایه وجود داشته که 84.81 درصد (916 مورد) آن در حیطه دانشی، 11.01 درصد (119 مورد) در حیطه عاطفی و 4.16 درصد (45 مورد) در حیطه مهارتی بود. بیشترین میزان توجه به تربیت اقتصادی در کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم و کمترین میزان در کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم بود. در کتاب پایه‌ی سوم 82.22 درصد مطالب در حیطه دانشی، 13.33 درصد در حیطه عاطفی و 4.44 درصد در حیطه مهارتی؛ در کتاب چهارم 84.72 درصد مطالب در حیطه دانشی، 14.58 درصد در حیطه عاطفی و 0.69 درصد در حیطه مهارتی؛ در کتاب پایه‌ی پنجم، 86.14 درصد مطالب در حیطه دانشی، 12.50 درصد در حیطه عاطفی و 1.35 درصد در حیطه مهارتی؛ و در کتاب پایه‌ی ششم 85.30 درصد مطالب در حیطه دانشی، 7.46 درصد در حیطه عاطفی و 7.22 درصد در حیطه مهارتی بوده است.

کلیدواژه‌ها


1- فاضل قانع، حمید(1388).«آینده‌پژوهی و جامعه مطلوب اسلامی». مجله معرفت فرهنگی اجتماعی،سال اول، شماره1،صص: 68- 45.
2- Mustafa, S & Osmangolu, A.E.(2015). Analysis on inclusion of social studies economy concepts in coursebooks. Educational Research and Reviews, Vol.10, No.13, pp. 1861-1875.
3- Ferreira, Al & Varum, C. (2012). Assessing Economic Knowledge in Elementary Grades. Paper submitted to the XXI Meeting of the Economics of Education Association, Porto, Portugal.
4- صادقی، رسول؛ امرایی، یوسف؛ چاه ستار، مجتبی و عباسی، عفت(1392).«تغییر در برنامه درسی بر مبنای آینده‌پژوهی». مجموعه مقالات همایش ملی تغییر در برنامه درسی دوره‌های آموزش‌وپرورش، دانشگاه بیرجند، صص: 303- 302.
5- مجلل چوبقلو،محمد علی(1387).«تحلیل برنامه درسی اجرا شده­ی مقطع ابتدایی نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران از بعد شهروندی». پژوهشنامه تربیتی،سال پنجم،شماره17،صص 96- 67.
6- سند تحول بنیادین اموزش و پرورش(1390)، تهران: وزارت آموزش و پرورش
7- Varum, C; Ferreira, A and Breda, A. (2013). Economics Education Research: Theoretical Foundations and Empirical Research, Directions and Trends in the Past Decades. Journal of Social Science Education, Vol.12, No.2, pp: 79 – 86.
8- Anthony, K.V; Smith, R.C and Miller, N.C. (2014). Preservice elementary teachers' economic literacy: Closing gates to full implementation of the social studies curriculum. The Journal of Social Studies Research, Vol.39, No.1, pp: 29–37.
9- موسی­زاده،زهره؛ عظیم­زاده اردبیلی، فائزه و صنعتی، فاطمه(1394).«کاربست مؤلفه­های حوزة توزیع تربیت اقتصادی در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آموزه­های اسلامی». دوفصلنامه علمی  ترویجی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام،سال سوم،شماره5، صص 20- 5.
10- Walstad, W.B. & Watts, M. (2015). Perspectives on Economics in the School Curriculum: Coursework, Content, and Research. The Journal of Economic Education, Vol.46, No.3, pp: 324-339.
11- صافی، احمد(1392).«آموزش و پرورش ابتدایی، دوره اول و دوم متوسطه». چاپ دهم،تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
12- Bushati, D. (2010). Economics Understanding Of Albanian High School Students: Factors Related To Achievement As Measured By Test Scores On The Test Of Economic Literacy. Submitted to the Department of Curriculum and Teaching and the Faculty of the Graduate School of the University of Kansas In partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy.
13- سیدی،بتول؛ درتاج، فریبرز و جلالی، عبدالمجید(1390). «بررسی پیام ها و مفاهیم اقتصادی در کتاب های درسی دوره ابتدایی». فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران،سال شانزدهم، شماره49، صص 69- 35.
14- Council for Economic Education. The United States Department of Education, New York, 2010
15- Grimes, P.W & Millea, M.J. (2011). Economic Education in Post-Soviet Russia: The Effectiveness of the Training of Trainers Program. The Journal of Economic Education, Vol.42, No.2, pp: 99-119.
16 - Roos, V; Chiroro, P; van Coppenhagen, C; Smith, I; van Heerden, E; Abdoola, R.E; Robertson, K; Beukes, C. (2005). Money adventures: Introducing economic concepts to preschool children in the South African context. Journal of Economic Psychology, Elsevier, Vol.26, No.2, pp: 243-254.
17- Rodgers, Y.V; Hawthorne, S & Wheeler, R. (2007). Teaching Economics through Children’s Literature in the Primary Grades. Rutgers University Project on Economics and Children Working Paper Series.
18- Meszaros, B.T.; Evans, S. (2010). It's Never Too Early: Why Economics Education in the Elementary Classroom. Social Studies and the Young Learner, Vol.22, No.3, pp: 4-7.
19- Staubs, m.o. (2007). Economics education: attitudes and practices of elementary and middle grade teacher candidates. Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy in the department of elementary education in the graduate school of the University of Alabama.
20- علیپور،فاطمه؛ناطقی، فائزه و فقیهی، علیرضا(1396). «جایگاه تربیت اقتصادی مبتنی بر اخلاق اسلامی در محتوای کتاب­های هدیه­های آسمانی دوره ابتدایی ایران: بررسی وضعیت موجود و ارائه راهکارهایی جهت تحقق وضعیت مطلوب». پژوهش­های اخلاقی،سال هشتم،شماره1، صص130-107.
21- شادفر،نیلی و قاسمی(1396). «بررسی میزان توجه به شاخصهای اقتصادی سبک زندگی مبتنی بر توسعة اسلامی- ایرانی در محتوای برنامة درسی دورة ابتدایی و شیوة آموزش معلمان». رویکردهای نوین آموزشی،سال دوازدهم، شماره 2،صص 97-77.
22- بصیرتی برزکی، زهرا(1395).«مطالعه تطبیقی اهداف اقتصادی- حرفه‌ای سند تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت ایران و نظام آموزشی ژاپن(MEXT) درمقطع ابتدایی و راهکارهای اجرایی آن». پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد رشته تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه الزهراء، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
23- علیزاده کتنلوئی، لیلا(1392).«تحلیل محتوای کتاب‌های درسی ریاضی و تعلیمات اجتماعی دوره ابتدائی بر اساس مؤلفه‌های سواد مالی و اقتصادی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکده علوم انسانی.
24- فاتحی، حسینعلی(1390).«بررسی مفاهیم شغلی موجود درکتاب های درسی دوره ابتدایی وراهنمایی تحصیلی چاپ 89 و مقایسه آنها بامشاغل موجود درجامعه». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.  
25- پیغامی،عادل و تورانی، حیدر(1390).«نقش برنامة درسی اقتصاد در برنامة تعلیم و تربیت رسمی و عمومی دنیا، ارائه یک برنامة عمل برای یک برنامة درسی مغفول». فصلنامه نوآوری­های آموزشی، سال نهم، شماره 37، صص 52- 32.
26- Opletalová. A. (2015). Financial Education and Financial Literacy in the Czech Education System. Social and Behavioral Sciences, Vol.171, pp: 1176 – 1184.
27- Ivković, Ž. (2013). Learning economics: content analysis of textbooks for lower grades of elementary school. Učenje za poduzetništvo, Vol.3, No.2, pp: 202- 214.
28- عابدی جعفری،حسن؛ تسلیمی،محمد سعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ­زاده،محمد(1390).«تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده­های کیفی». اندیشه مدیریت راهبردی،سال پنجم،شماره2، صص 198- 151.
29- بخشی، حامد (1385). «تحلیل محتوای نمودهای دینی در آثار سینمایی جشنواره رویش 1384 مشهد»، حوزه هنری خراسان رضوی
30- سیف، علی اکبر(1390). «روانشناسی پرورشی نوین». تهران: انتشارات دوران.
31- امامی، محمد (1395). «نگاهی قرآنی به نقش الگو در تربیت اقتصادی فرزندان».آموزه­های قرآنی،شماره23،صص 106-79.
32- قاسم­پور مقدم،حسین (1393). محتوا، انتخاب و سازماندهی آن. دانشنامه برنامه درسی.
33- سبحانی­نژاد، مهدی و همایی،رضا (1384). «میزان توجه به نگرش فرهنگ کار در کتاب­های درسی دوره راهنمایی کشور».پژوهش­های آموزش و یادگیری(دانشور رفتار)،سال دوازدهم،شماره 15،صص 20-1.
34- Sherraden, M; Johnson, L; Guo, B and Elliott, W. (2011). Financial Capability in Children: Effects of Participation in a School-Based Financial Education and Savings Program. Journal of Family and Economic Issues, Vol.32, No.3, pp: 385-399.
35- صالحی عمران،ابراهیم؛چهارباشلو،حسین و هاشمی، سهیلا(1389). « بررسی مقایسه­ای مؤلفه­های فرهنگ کار در کتاب­های درسی دوره ابتدایی و روش تدریس مربیان». پژوهش­های آموزش و یادگیری(دانشور رفتار)،سال هفدهم،شماره42،صص 194-173.
36- Deplazes, Svetlana P. (2014). Economics within Social Studies: A Comparative Analysis of Student Performance on the 2012 Kansas History-Government Assessment. Submitted to the graduate degree program in the Department of Curriculum and Teaching and the Graduate Faculty of the University of Kansas in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy.