مقایسه اثربخشی مسیر یادگیری مبحث عنصرسنجی به شیوه کاوشگری و سنتی؛ تاملی بر تعیین مسیر دانش در یادگیری شیمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه مدیریت دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

چکیده

استوکیومتری شاخه‌ای از علم شیمی است که به روابط کمّی عناصر در تشکیل مواد مرکب طی واکنش‌های شیمیایی مرتبط است. یادگیری اثربخش مبحث فوق مستلزم روش‌های تدریس متناسب است. پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی مسیر یادگیری مبحث عنصرسنجی به شیوه کاوشگری و سنتی، انجام شده است. بررسی نقشه ذهنی و فضای دانشی دانش‌آموزان نیز هدف جانبی مطالعه حاضر است. روش پژوهش تجربی با دو گروه آزمایش و کنترل بود. از جامعه آماری دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان های دولتی پسرانه شهرستان ایلام به شیوه تصادفی دو مدرسه دولتی انتخاب و سپس 72 نفر از دو کلاس ریاضی و تجربی، انتخاب شدند. گردآوری داده به کمک آزمون محقق ساخته میزان یادگیری مبتنی بر سطح‌ بندی بلوم و پرسشنامه نگرش دانش‌آموزان انجام شد. روایی ابزار توسط اساتید و معلمان متخصص شیمی و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 0.72 و 0.77 به دست آمد. جهت تحلیل داده‌ها و ترسیم نقشه مفهومی دانش‌آموزان از نرم افزار آماری «ویژوال مایند» و نیز آزمون t دو گروه مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد؛ نگرش و نقشه ذهنی دو گروه تفاوت معنی‌دار دارد به طوری که ساختارهای دانش در گروه کاوشگری، منسجم‌تر و مسیر بحرانی آموزش در آن متفاوت‌ و مناسب‌تر از مسیر گروه سنتی است.

کلیدواژه‌ها


1- شیخی فینی، علی اکبر؛زارعی، اقبال؛ سعادت­زاده، سمیه (1392). تأثیر روش تدریس مشارکتی با تأکید بر جرئت‌آموزی (بیانی) بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در درس دین و زندگی. پژوهش­های آموزش و یادگیری (دانشور رفتار). سال دوم، شماره سوم، صص 351-360.
2- ثقفی، مریم (1390). تاریخ آموزش شیمی در ایران از تاسیس دار الفنون تا سال 1320 ش (1230-1320 ش). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس. کد نوشتار 185933.
3- عباسی، جواد؛ میرزایی، رسول عبدالله؛ حاتمی، جواد (1388). کاربرد نقشه های مفهومی در آموزش شیمی دورة متوسطه. فصلنامه تعلیم و تربیت. سال سوم، شماره پیاپی 97، صص 29-52.
4- سلطانی اصل، فریده (1397). نگاهی به رویکرد نوین آموزش بین رشته ای و نقش موثر آن در آموزش همگانی شیمی و مهارت های زندگی. دهمین کنفرانس آموزش شیمی ایران. تهران. دانشگاه علم و صنعت. https://en. symposia.ir/ICEC10
5- فردوس فر، رحیم؛ حسین، فتحی (1393). آموزش نوین شیمی با رویکرد ورود آزمایشهای شیمی سبز درکتب شیمی متوسطه، اولین کنگره سراسری فناوریهای نوین ایران با هدف دستیابی به توسعه پایدار، تهران، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، موسسه آموزش عالی مهر اروند، https://www.civilica.com/Paper-SENACONF01-SENACONF01_136.html
6- حبیبی، لیلا؛ صباغان، مریم؛ امام جمعه، سید محمدرضا (1396). مطالعه تطبیقی آموزش شیمی سبز در برنامه درسی مدارس متوسطه (ایران و چهار کشور پیشرفته). فصلنامه نوآوری های آموزشی. سال اول، شماره پیاپی 61، صص 33-49.
7- Arjoon, J. A., Xu, X., & Lewis, J. E. (2013). Understanding the state of the art for measurement in chemistry education research: examining the psychometric evidence. Journal of Chemical Education, 90(5), 536-545.
8- صباغان، مریم؛ شاهی بیگباغی، جهان؛ امام جمعه، محمدرضا (1395). آموزش شیمی سبز، با طراحی و اجرای آزمایش های سبز در مبحث استوکیومتری شیمی متوسطه. نشریه فناوری آموزش، شماره 41، دور اول، صص 21-39
9- ذبایحی، عبدالحسین؛ عبدالهی، مهدی (1398). تاثیر روش تدریس به روش ایبسه در آموزش شیمی و کمک به تقویت روحیه کارآفرینی. پژوهش در آموزش شیمی، سال اول، شماره اول، صص 67-80.
10- کوهی‌فایق، امراله؛ شاه محمدی، معصومه؛ عبداله‌میرزایی، عبداله (1397). یادگیری مبتنی بر کاوشگری هدایت‌شده در آموزش شیمی. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
11- Aydın, Y. Ç., & Uzuntiryaki, E. (2009). Development and psychometric evaluation of the high school chemistry self-efficacy scale. Educational and Psychological Measurement, 69(5), 868-880.
12- Hong, T., Purzer, Ş., & Cardella, M. E. (2011). A psychometric re‐evaluation of the Design, Engineering and Technology (DET) survey. Journal of Engineering Education, 100(4), 800-818.
13- Daskolia, M., Dimos, A., & Kampylis, P. G. (2012). Secondary Teachers' Conceptions of Creative Thinking within the Context of Environmental Education. International Journal of Environmental and Science Education, 7(2), 269-290.
14- Utaminingsih, S., & Ibrahim, M. (2018). The Development of Textbook Based Approach To Teach Scientific Literacy At 5th Grade. In 2nd International Conference on Education Innovation (ICEI 2018). Atlantis Press.
15- Marks, R., Barclay, N., & Harvey-Swanston, R. (2019). Examining Newly Qualified Teachers’ use of Textbooks to Support a Mastery Approach to Mathematics Teaching in Primary Schools: A case-study. Maths No Problem!, Research output: Book/ Report › Commissioned report.
16- ملکی آوارسین, صادق, مصطفی‌پور, روزیتا. (1394). بررسی تأثیر روش تدریس کاوشگری بر میزان پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی دانش‌آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی. نشریه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی.  سال هشتم، دوره 29، صص 43-52.
17- Barchok, K. H.; Abura, O. G. (2013). Effect of discovery method on secondary school student’s achivement in physics in Kenya. Asian journal of social science & humanities. 2 (3), 351-359.
18- Abdisa, Garuma; Getinet, Tesfaye. (2012). the effect of guided discovery on students’ Physics achievement. Lat. Am. J. Phys. Educ. 6 (4) 530-537.
19- Akinbobola, A. O. & Afolabi, F. (2010). Constructivist Practices through Guided Discovery Approach: The Effect of Students’ Cognitive Achievement in Nigerian Senior Secondary school physics. Bulgarian Journal of Science and Education Policy (BJSEP), 3 (2), 20-39.
20- Vlassi & Karaliota, (2013). The comparison between guided inquiry and traditional teaching of the Structure of Matter to 8th Grade Greek Students. Procedia - Social and Behavioral Science, 93, 21 October 2013, 494–497, 3rd World Conference on Learning, Teaching and Educational Leadership.
21- محمدی اترگله، نوری، رحیمی، و هاشمیان (1395). آشنایی با روش­های فعال و نوین در تدریس، اولین کنفرانس بین المللی پژوهش­های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی و مطالعات اجتماعی ایران، قم، دبیرخانه دائمی کنفرانس ،https://www. civilica.com/Paper-ESCONF01-ESCON F01 _442.html.
22- فیضی، ایوب؛ مصرآبادی، جواد؛ زوار، تقی (1393). تحلیل اثرات روشهای تدریس گروهی بر بازده­های تحصیلی. فصلنامه مطالعات آموزش و یادگیری، دوره ششم، سال دوم. صص 1-31.
23- جهانی فر، مجتبی (1387). اثربخشی آموزش کار و انرژی با شیوه کاوشگری برای رفع مشکلات یادگیری دانش­آموزان با توجه به استعدادهایشان. پایان نامه کارشناسی ارشد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکده علوم پایه.
24- پورصباحیان دزفولی، مریم (1387). یادگیری، نگرش و مهارت فیزیک در روش تدریس کاوشگری و مقایسه آن با روش معمول در درس ازمایشگاه الکتریسیه. پایان نامه کارشناسی ارشد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکده علوم پایه.
25- قاضی، منیره (1383). تاثیر آموزش کاوشگری در درس علوم تجربی بر پرورش خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان سال دوم راهنمایی گنبد کاووس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی علامه طباطبایی.
26- Taagepera, M. & Noori, S. (2000). Mapping students’ thinking patterns in learning organic chemistry by the use of knowledge space theory. Journal of Chemical Education, 77: 1224-1229.
27- جعفری ثانی, حسین, حسینی, مجتبی, هاشمی, فروزان سادات, لطفی, ملیحه. (1393). بررسی تأثیر روش تدریس کاوشگری علمی بر رشد دانش فراشناختی دانش‌آموزان در درس علوم تجربی. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری. سال دوم، دوره دوم، صص 31-48.
28- میردریکوند، فیروز؛ حاجی حسین­نژاد، غلامرضا؛ علی عسگری، مجید؛ ادیب منش، مرزبان (1394). بررسی تأثیر روش تدریس فعال بر عملکرد تحصیلی دانش­آموزان در درس علوم پایه سوم راهنمایی شهر اندیمشک. پژوهش در برنامه ریزی درسی. سال دوازدهم، دوره دوم (پیاپی 74)، صص 477-499.
29- حبیبی، لیلا؛ صباغیان، مریم؛ امام جمعه، سیدمحمدرضا (1396). مطالعه تطبیقی آموزشی شیمی سبز در برنامه درسی مدارس متوسطه ایران و چهار کشور جهان. فصلنامه رشد آموزش شیمی. پیاپی 121. صص 54-69.
30- کریمی، راضیه؛ خادمی، محسن (1396). تحلیل محتوای تمرین­های کتاب علوم تجربی پایه هفتم دوره اول متوسطه بر مبنای الگوی کاوشگری ساچمن. فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی، سال چهاردهم، دوره پنجاه و جهارم. صص 75-87
31- Shallcross, D. C. (2016). Concept maps for evaluating learning of sustainable development. Journal of Education for Sustainable Development, 10(1), 160-177.
32- Novak, J. D. (2010). Learning, creating, and using knowledge: Concept maps as facilitative tools in schools and corporations. Routledge.
33- Tóth, Z. & Ludányi, L. (2007a). Combination of phenomenography with knowledge space theory to study students’ thinking patterns in describing an atom.Chemistry Education: Research and Practice, 8: 327-336.
34- Arasasingham R., Taagepera M., Potter F. and Lonjers S., (2004). Using knowledge space theory to assess student understanding of stoichiometry, Journal of Chemical Education, 81(2). 15-17.
35- Knollmann-Ritschel, B. E., & Durning, S. J. (2015). Using concept maps in a modified team-based learning exercise. Military medicine, 180(suppl_4), 64-70.