ارائه مدل علّی پیش‎‌بینی تاب‌آوری تحصیلی بر اساس مکان کنترل درونی (با واسطه‌گری خوش‌بینی تحصیلی)؛ کاربرد تحلیل مسیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 دانشیار گروه روان‌شناسی دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

3 استادیار گروه روان‌شناسی دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علّی پیش‎بینی تاب‌آوری تحصیلی بر اساس مکان کنترل درونی (با واسطه‌گری خوش‌بینی تحصیلی) انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. نمونه پژوهش شامل 400 نفر از دانشجویان دانشگاه لرستان در سال تحصیلی 97-1396 بودند که از بین جامعه پژوهش با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده از پرسشنامه‌های؛ تاب‌آوری تحصیلی، مکان کنترل و خوش‌بینی تحصیلی، استفاده شد. ارزیابی مدل پیشنهادی به کمک نرم‌افزار آموس و تحلیل مسیر صورت گرفت. نتایج نشان داد حسب مقادیر شاخص‌های به دست آمده، داده‌ها با مدل تحقیق برازش دارد. مکان کنترل درونی، متغیرهای خوش‌بینی تحصیلی، مساله‌محوری و مثبت‌نگری، مهارت‌های ارتباطی و جهت‌گیری آینده را به صورت مثبت پیش‌بینی می‌کند. متغیر خوش‌بینی تحصیلی قادر است؛ مساله محوری و مثبت‌نگری، مهارت‌های ارتباطی و جهت‌گیری آینده را به صورت مثبت و معنادار پیش‌بینی کند. مکان کنترل درونی از طریق خوش‌بینی تحصیلی، تمامی ابعاد تاب‌آوری تحصیلی را به صورت معنادار پیش‌بینی می کند. با عنایت به نتایج؛ افزایش گرایش به مکان کنترل درونی، خوش‌بینی تحصیلی و ارتقای سطح مساله‌محوری، مثبت‌نگری، مهارت‌های ارتباطی و جهت‌گیری آینده را در دانشجویان به همراه خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


1- رشیدی، علی؛ امیری، محمد؛  مهرآورگیگلو، شهرام  و نودهی، حسن.( 1394). بررسی رابطه ادراک از محیط یادگیری کلاس و تاب­آوری تحصیلی. پژوهش­های آموزش و یادگیری، سال بیست دوم، دوره جدید، شماره 7، صص. 198 – 189.
2- ناصری، محمدی مهدی؛ جهرمی، رضا و رحمانی، هادی.(1395). الگوی علّی رابطه خودراهبری یادگیری، ارزش های تحصیلی و ادراک از کیفیت عملکرد اعضای هیأت علمی. پژوهش‌های آموزش و یادگیری. سال بیستم، دوره جدید، شماره 13، صص. 20 – 1.
3- Prince-Embury, S. & Saklofske, D. H. (2013). Resilience in children, adolescents, and adults: Translating research into practice. Springer: New York, NY, US.
4- Rojas, F., & Fernanda, L (2015). Factors Affecting Academic Resilience in Middle School Students: A Case Study (Factores que Afectan la Resiliencia Académica en Estudiantes de Bachillerato). GIST Education and Learning Research Journal, 11(8): 63-78.
5- Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(17): 543-562.
6- Hanewald, R.(2011). Reviewing the literature on “At-Risk” and resilient children and young people, Australian Journal of Teacher Education. 36(2):457-469.
7- Luthans, F., Youssef, C., & Avolio, B. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. New York: Oxford University Press.
8- Resnick, B. (2010). The relationship between resilience and motivation. In Rensick, B., Gwyther, L. P., & Roberto, K. A. (Eds.), Resilience in aging: Concepts, research and outcomes. (pp. 199-215). NewYork: Springer.
9- Benard, B. (1991). Fostering resiliency in kids: Protective factors in the family, school and community. 10. National Resilience Resource Center. Retrived from internet: www.cce.umn.edu/nrrc.
10- Richardson, S. T. (1990). Adolescents Resilience, family adversity and wellbeing among Hawaiian and non Hawaiian adolescents. International Journal of Social Psychiatry, 52(291): 859-867.
11- Gutman, T. M. Shean, F.T (2013). Increasing Resilience in Adolescent Nursing Students. Unpublished Doctoral dissertation. The University of Tennessee, Knoxville.
12- Neal, D (2017). Academic resilience and caring adults: The experiences of former foster youth, Children and Youth Services Review, 79(15):  242-248.
13- Korhonen, M. (2007). Resilience: overcoming challenges and moving on positively. (N. Keeninak, Trans.). Ottawa: National Aboriginal Health Organization. (Original work published?).
14- Hoei, H., Tartre, G., & Volfolk, H. (2013). The interactive effect of optimism with goal orientation on attention bias. Contemporary Psychology, 7(2): 41- 50.
15- Carver, C.S., Scheier, M.F., & Segerstrom, S.C. (2010). Optimism clinical psychology. Coving ton, M. U. (1994). The self-worth theory of a chievement motivation: Findings and implications. Elementary school Jonrnal, 85(1): 5-20.
16- Scheier, MF. & Corver, CS. (1985). Optimism pessimism, and psychological wellbeing. In E. C. Change (Ed.), optimism and pessimism: Implications for theory research and practice. Washington DC: American Psychological Association, 25(4): 189-216.
17- Seligman, ME. (1998). Positive social science. APA Monitor, 29(1): 2-5.
18- Bailis, D. S., & Chipperfield, J.G. (2012). Hope and optimism. In: Ramachandran VS. Encyclopedia of Human Behaviour. 2nd ed. UK: Elsevier, 69(18): 172-188.
19- Strassle, CG. Mckee, EA. & Plant, DD. (2000). Optimism an indicator of psychological health: Using psychological assessment wisely. Personality Assessment, 72(2):190-199.
20- Theresa, C. (2017). Influencing Optimum Health for Nurses. Short communication AORN Journal, 105(2):228-231
21- یازرلو، محمدتقی؛ رشیدنژاد، مهسا؛ سعادتمند، خدیجه و کلانتری، مهرداد.(۱۳۹۴). نقش واسطه ای تاب آوری در رابطه هوش هیجانی و خوش بینی با سلامت روان دانشجویان دانشگاه اصفهان، دومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، ترکیه - استانبول، موسسه سرآمدهمایش کارین.
22- حسینی، زینب السادات؛ حبیب مظاهری، نسترن و رحیمی نسب، مصیب.(1395). ارتباط بین تفکر منطقی، خوش‫بینی و تاب‫آوری با بهزیستی روانشناختی در پرستاران بیمارستانهای شهر کرمانشاه. نشریه پژوهش پرستاری، 4(11)، 56-49.
23- بهادری خسروشاهی، جعفر؛ باباپور خیرالدین، جلیل و پورشریفی، حمید.(1394). رابطه تاب­آوری و منبع کنترل با شادکامی دانشجویان. مجله پژوهش­های روانشناختی، 18(2)، 127-114. 
24- سیف، علی­اکبر.(1395). روانشناسی تربیتی نوین(ویرایش ششم)، تهران: انتشارات دوران.
25- Lazarus, R. (1968). Emotion and adaptation: Conceptual and empirical relations.16 (2):175-266.
26- Linnenbrink, E.A., & Pintrich, P.R. (2003). The role of self-efficacy beliefs in student engagement & learning in the classroom. Reading & Writing Quarterly, 19(4): 119-37.
27- بالاخانی، زیبا؛ ترخان، مرتضی و  صفاری نیا، مجید.(1390).  بررسی رابطه بین شیوه های فرزندپروری والدین با تاب‌آوری، منبع کنترل و پرخاشگری فرزندان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور
28- Moljord, E.O., Moksnes, U.K., Epsnes, G.A., Hjemeld, O &Eriksen, L. (2016). Physical activity, resilience, and depressive symptoms in adolescence. Mental health and physical activity, 7(2): 79-85.
29- Cheng, H., & Furnham, A. (2007). Personality, self-esteem, and demographic
predictions of happiness and depression: Personalityand Individual Differences, 34(9): 921-942.
30- Steptoe. A., & Wardle, J. (2001). Locus of control and health behavior revised: A multi-variate analysis of young adults from 18 countries. British Journal of Psychology, 22(4): 659-672.
 31- فراهانی، محمدتقی.(1374). منبع کنترل یک بعدی است یا چند بعدی؟مجله پژوهش­های روانشناختی، 3(3 و 4)، 38-27.
32- Garbowski, M. A. (2010). Transformational leadership and the dispositional
effects of hope, optimism and resilience on governmental leaders.For the Ph.D. Dissertation, Regent University, United States,Virginia, proquest, 1 22 pages: AAT 3425737.
33- Hadsell, L. (201 0). Achivement goals, locus ofcontrol, and academic success and effort in introductory and intermedical microeconomics. Department of economics, State University of New York, NY 13820.
34- کردمیرزا نیکوزاده، عزت الله.(1388). الگویابی زیستی- روانی- معنوی در افراد وابسته به مواد و تدوین برنامه مداخله برای ارتقاء تاب آوری مبتنی بر روایت شناسی شناختی و روانشناسی مثبت نگر. پایان نامه دکتری رشته روانشناسی. دانشگاه علامه طباطبایی تهران. تهران.
35- Trina, R. H. (2002).self-handicapping Among Comparison of Honors and traditional college student’s utilization, Retrived from:http://aspe.Hhs.gov/index.shtml.
36- Martin, A.J., & Marsh, H.W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(13): 267-282.
37- Antonie, D (2018). Contextual identity experiencing facilitates resilience in Native American academics.The Social Science Journal, In Press, Corrected Proof, Available online, Available from:http://aspe.Hhs.gov/ Health/ reports/ physicalactivity/ index.shtml.
38-Samoelz, Y. (2004). Qualification Questionnaire resiliencyJournal of Psychiatry18(3):254-263.
39- Martin, V. C. (2003) Goal theory, motivation, and school achievement: An Integrative Review. Annual Review o, 96(5): 201-220.
40- هاشمی شیخ شبان، علی.(1390). ارتباط بین پیش­بینی کننده­های مهم خودناتوان­سازی تحصیلی و تاب­آوری تحصیلی و تاثیر این عوامل بر میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول دبیرستان شهر اهواز، پایان نامه دانشگاه شهید چمران اهواز.
41- Kivimaki, W., Rousele, T., Zheng, J., Roche. U & Forgesh, E. (2005). Academic procrastination and the role of hope as a coping strategy. Journal personality and individual differences, 42(7): 1301- 1310.
42- O′connor, R., & Cassidy, F. (2007). [Effectiveness of group therapy based on Hope therapy approach to increase the life expectancy of women with breast cancer]. [Dissertation]. Ferdowsi University of Mashhad: School of Education and Psychology7(9):113-131[In Persian].
43- کجباف، محمدباقر؛ عریضی، حمیدرضا و خدابخشی، مهدی.(1385). هنجاریابی، پایایی و روایی مقیاس خوش­بینی و بررسی رابطه بین خوش­بینی، خود – تسلط یابی و افسردگی در شهر اصفهان در سال تحصیلی 85-1384. مجله مطالعات روانشناختی الزهرا. 2(1 و 2)، 68-51.
44- گودرزی، علی.(۱۳۸۱). رابطه علی بین نگرشهای مذهبی، خوش‌بینی، سلامت روان و سلامت جسمانی در بیندانشجویان دانشگاه چمران اهواز.مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران، 3(1 و 2)، 34 – 19.
45- Rutter, J. (1966). Creation and validation of the source control scale. Educational Peculiarities. 2 (17): 628-631.
46- آناستازی، آنا.(1382). روان­آزمایی(ترجمۀ محمدنقی براهنی). تهران: دانشگاه تهران.
47- شریف موسوی، فاطمه.(1394). تاب آوری تحصیلی و درگیری تحصیلی در هنرستانهای شهر قم، اولین همایش ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی.
48-Finn, J. D. (1998) Parental engagement that makes a difference. Educational Leadership, 55 (8): 20-24. 
49- Luthar, S.S. (2003) (Ed.) Resilience and vulnerability. Cambridge University Press. Cambridge.