رابطه علّی هوش عمومی و هوش هیجانی با عملکرد تحصیلی با میانجی‌گری اضطراب امتحان و سازگاری در دانش آموزان سال اوّل دبیرستان

نویسندگان

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه علّی میان متغیرهای هوش عمومی و هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی با میانجی‌گری اضطراب امتحان و سازگاری در دانش‌آموزان سال اوّل دبیرستان‌های دولتی شهرستان بروجرد بوده است. نمونه پژوهش متشکل از 395 دانش‌آموز (197 پسر و 198 دختر) بوده که با روش نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای، انتخاب شده اند. آزمودنی‌ها پرسشنامه‌های اطلاعات شخصی، آزمون هوشی ریون، مقیاس هوش هیجانی پترایدز و فورنهام، مقیاس اضطراب امتحان اسپیل برگر و مقیاس سازگاری دانش‌آموزان دبیرستانی را تکمیل کرده اند. عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان از معدل پایان سال تحصیلی آن‌ها به دست آمده است. روش آماری مدل یابی معادلات ساختاری بوده است. نتایج نشان داد؛ مدل پیشنهادی، برازنده داده‌ها است و مسیرهای مستقیم از هوش عمومی به عملکرد تحصیلی و سازگاری، مسیر مستقیم از سازگاری به عملکرد تحصیلی مثبت و معنی‌دار است. مسیر مستقیم هوش هیجانی به عملکرد تحصیلی منفی و معنی‌دار است. مسیر مستقیم هوش هیجانی به سازگاری نیز مثبت و معنی‌دار است. مسیرهای مستقیم هوش هیجانی و هوش عمومی به اضطراب امتحان منفی و معنی‌دار است هم چنین مسیر مستقیم اضطراب امتحان به عملکرد تحصیلی منفی و معنی‌دار است. نقش میانجی‌گری سازگاری نیز تأیید شده است. تحلیل رگرسیون متغیرهای پیش‌بین روی عملکرد تحصیلی نشان داد؛ مجموع متغیرهای هوش عمومی، هوش هیجانی، اضطراب امتحان و سازگاری توانستند 0.59 واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین کنند همچنین مشخص شد که نقش هوش عمومی در مقایسه با هوش هیجانی در پیش بینی عملکرد تحصیلی، برجسته‌تر است.

کلیدواژه‌ها


غلامعلی لواسانی، مسعود، خضری آذر، هیمن و امانی، جواد (1390). پیشرفت تحصیلی: نقش نیازهای روان‌شناختی اساسی و سبک های هویت. دوفصلنامه پژوهش و یادگیری، سال هیجدهم، دوره جدید: شماره 1، صص 38-25. سیف، علی اکبر (1383). روانشناسی پرورشی: روانشناسی یادگیری و آموزش (ویرایش پنجم). تهران: انتشارات آگاه. Macklem, G. L. (2008). Practitioner’s guide to emotion regulation in school-aged children. Available in http://www.springer.com. Salovey, P. & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9 (3), 185-211. بشارت، محمد علی، شالچی، بهزاد و شمسی پور، حمید (1385). بررسی رابطه ی هوش هیجانی با موفقیت تحصیلی دانش آموزان. اندیشه های نوین تربیتی، دوره 2 ، شماره 3 و 4، صص 84-73. Parker, J. D. A., Summerfeldt, L. J., Hogan, M. J. & Majeski, S. A. (2004). Emotional intelligence and academic success: Examining the transition from high school to university. Personality and Individual Differences, 36 (1), 163-172. گلمن، دانیل (1995). هوش هیجانی: توانائی محبت کردن و محبت دیدن. ترجمه نسرین پارسا (1380). تهران: انتشارات رشد. رضویان شاد، مرتضی (1384). رابطه هوش هیجانی با سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه تبریز. برندک، معصومه و حمیدی، منصورعلی (1386). مهارت آموزی در زمینه عاطفی- اجتماعی در راستای بهبود کارکردهای شناختی: طراحی و آزمایش یک دوره آموزشی برای افزایش هوش عاطفی. فصلنامه تعلیم و تربیت، سال بیست و سوم، شماره 4، صص 52-29. فرمیهینی فراهانی، محسن، عبدالملکی، جمال و رشیدی زهرا (1387). بررسی رابطه هوش هیجانی، یادگیری خود تنظیمی و ساختار هدف کلاس با پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان پایه اول متوسطه شهرستان قروه. دوماهنامه دانشور رفتار، سال پانزدهم، شماره 30، صص 98-85. Petrides, K. V., Frederickson, N. & Furnham, A. (2004). The role of trait of emotional intelligence in academic performance and deviant behavior at school. Personality and Individual Differences, 36, 277-293. گلمکانی، زهرا (1384). بررسی رابطه هوش هیجانی با منابع استرس و تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان سال آخر دانشگاه های دولتی تهران در سال تحصیلی 83-84. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه تربیت معلم. پیشقدم، رضا، قنسولی، بهزاد (1387). نقش هوش هیجانی در یادگیری زبان انگلیسی و موفقیت تحصیلی. مجله پژوهش زبان های خارجی، شماره 43، صص 56-41. Brackett, M. A. & Mayer, J. D. (2003). Convergent, discriminant, and incremental validity of competing measures of emotional intelligence. Personality and Social Psychology Bulletin, 29, 1147-1158. Amelang, M. & Steinmayr, R. (2006). Is there a validity increment for tests of emotional intelligence in explaining the variance of performance criteria? Intelligence, 34, 459-468. Drago, J. M. (2004). The relationship between emotional intelligence and academic achievement non-traditional college students. Available in http:// www.proquest.umi.com/pqdwebl? میری، محمد رضا و اکبری بورنگ، محمد (1386). رابطه‌ی بین هوش هیجانی و اضطراب آموزشگاهی در دانش آموزان دبیرستانی استان خراسان جنوبی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دوره 14، شماره 1. Goetz, T., Preckel, F., Zeidner, M. & Schleyer, E. (2008). Big fish in big ponds: A multilevel analysis of test anxiety and achievement in special gifted classes.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ Anxiety Stress Coping, 21 (2), 98-185. Available in http://www. Ncbi.nih.gov/pubmed/ Lekkas, Z., Tsianos, N., Germanakos, P. & Mourlas, K. (2007). Integrating cognitve and emotional parameters into designing adaptive hypermedia environments. Available in http://www.media.uoa.gr/. پاشا شریفی، حسن (1384). مطالعه مقدماتی نظریه هوش چندگانه گاردنر در زمینه موضوع های درسی و سازگاری دانشآموزان. فصلنامه نوآوریهای آموزشی، سال چهارم، شماره 11، صص 34-11. بشارت، محمد علی ( 1384). بررسی تأثیر هوش هیجانی بر کیفیت روابط اجتماعی. مجله مطالعات روان شناختی، دوره 1، شماره 2 و 3، صص 38-25. Mester, J. M., Guil, R., Lopes, P. N., Salovey, P. & Gil-Olarte, P. (2006). Emotional intelligence and social and academic adaptation to school. Psicothema, 18, 112-117. Available in http://www.psicothema.com. بهروزی، ناصر (1382). مقایسه ترکیب های مختلف هوش و خلاقیت از لحاظ ویژگی های شخصیتی، نظام ارزشی، نوع هویت و رغبت های شغلی در دانش آموزان سال اول دبیرستان های اهواز. پایان نامه دکترا روانشناسی، شهید چمران اهواز. Petrides, K. V. & Furnham, A. (2000). On the dimensional structure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 29, 313-320. علی اکبری دهکردی، مهناز (1386). شناسایی و مقایسه گروه های ترکیبی نه گانه سنخ های جنسیتی زنان شاغل شهر اهواز و همسران آنان از لحاظ سلامت روانی، رضایت زناشویی و هوش هیجانی. پایان نامه دکترا روانشناسی، شهید چمران اهواز. Guastello, D. D. & Guastello, S. J. (2003). Androgyny, gender role behavior, and emotional intelligence among college students and their parent. A Journal of Research. Available in http://www.findarticles.com./cfdls/m2294/11-12-49/111635868/. Schutte, N. S., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J. T., Golden, C. J. & Dornheim, L. (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 25 (2), 167-177. ابوالقاسمی، عباس (1381). بررسی میزان همه گیر شناسی اضطراب امتحان و اثر بخشی دو روش درمانی در کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان مقطع دبیرستان. پایان نامه دکترا روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز. Register, A. C., Beckham, D. J., May, J. D. & Gustafson, D. J. (1991). Stress inoculation bibliotherapy in the treatment of test anxiety. Journal of Counseling Psychology, 38 (2), 115-116. سینها، آی. کی و سینگ، آر. پی (1993). پرسشنامه سازگاری دانش آموزان دبیرستانی. ترجمه ابوالفضل کرمی (بدون تاریخ). تهران: نشر روانسنجی. Klin, R. B. (1998). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press. ارشدی، نسرین (1386). طراحی و آزمودن الگویی از پیشایندها و پیامدهای مهم انگیزش شغلی در کارکنان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب- منطقه اهواز. پایان نامه دکترا روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز. محمودی راد، مریم، آراسته، حمیدرضا، افقه، سوسن و براتی سده، فرید (1386). بررسی نقش آموزش مهارت های ارتباطی و حل مسئله اجتماعی بر عزت نفس و هوشبهر دانش آموزان مقطع سوم دبستان. مجله توانبخشی، دوره هشتم، شماره 2، صص 74-69. کدیور، پروین (1382). نقش باورهای خودکارآمدی، خودگردانی و هوش در پیشرفت درسی دانش آموزان دبیرستانی. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، سال دهم، دوره سوم، شماره های 1 و 2، صص 58-45. اسلاوین، رابرت ایی (2006). روانشناسی تربیتی (ویرایش هشتم). ترجمه یحیی سید محمدی (1385). تهران: نشر دوران. Baker, J. A. (1995). Depression and suicidal ideation among academically gifted adolescents. Gifted Child Quartery, 39, 218-223. حق شناس، حسن، چمنی، امیررضا و فیروزآبادی، علی (1385). مقایسه ویژگی های شخصیتی و سلامت روان دانش آموزان دبیرستان های تیزهوشان و دبیرستان های عادی. فصلنامه اصول بهداشت روانی، سال هشتم، شماره 29 و 30، صص 66-57. Chapell, M. S. & Overton, W. F. (1998). Development of logical reasoning in the context of parental style and test anxiety. Merrill Palmer Quarterly, 44 (2), 141-156. Beer, J. (1991). Depression, general anxiety, test anxiety and rigidity of gifted junior high and high school children. Psychology Report, 69 (3), 1128-1130. Parker, J. D. A., Hogan, M. J., Eastabrook, J. M., Oke, A. & Wood, L. M. (2006). Emotional intelligence and student retention: Predicing the successful transition from high-school to university. Personality and Individual Differences, 41, 1329-1336. Mayer, J. D., Caruso, D. & Salovey, P. (2000). Emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence. Intelligence, 27 (4), 267-298. Wong, S. S. & Ang, R. P. (2007). Emotional competencies and maladjustment in Sigaporean adolescents. Personality and Individual Differences, 43, 2193-2204. عطاری، یوسفعلی، شهنی ییلاق، منیجه، کوچکی، عاشورمحمد و بشلیده، کیومرث (1384). بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارتهای اجتماعی در سازگاری فردی-اجتماعی نوجوانان بزهکار در شهرستان گنبد کاووس. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، سال دوازدهم، دوره سوم، شماره 2، صص 46-25. خسروی، معصومه و بیگدلی، ایمان اله (1387). رابطه ویژگیهای شخصیتی با اضطراب امتحان دردانشجویان. مجله علو رفتاری، دوره دوم، شماهره 1، صص 24-13. حقیقی، جمال، مهرابی زاده هنرمند، مهناز و زندی دره غریبی، تاج محمد (1379). رابطه سلسله مراتب نیازهای مزلو با اضطراب آموزشگاهی و عملکرد تحصیلی با کنترل وضعیت اجتماعی – اقتصادی. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره سوم، سال هفتم، شماره 1 و 2، صص 126-103. Abdullah, M. C., Elias, H., Mahyuddin, R. & Uli, J. (2004). Emotional intelligence and academic achievement among Malaysian secondary students. Pakistan Journal of Psychological Research, 19 (3-4), 105-121. Lynne Lane, K., Barton –Arwood, S. M., Nelson, J. R. & Wehby, J. (2008). Academic Performance of Students with Emotional and Behavioral Disorders Served in a Self-Contained Setting. Journal of Behavior Education, 17, 43-62.