نفوذ تحقیق کیفی به عرصه‌ی تحقیقات تربیتی، منجر به مجادله‌ها و چالش‌های جدی در خصوص صلاحیت روش‌های کمی و کیفی در دستیابی به شناخت و حقیقت شده است. انتخاب و انجام روش تربیتی از سوی محقق، به میزان آشنایی وی با شناخت، حقیقت و نظریه‌های مختلفی که تاکنون برای آن‌ها ارایه گردیده، وابسته است. هدف مقاله حاضر، معرفی، نقد و ارزیابی نظریه‌های شناخت - بنیادی و غیربنیادی، نظریه‌های حقیقت - سنّتی و معاصر و نیز پس از آن، شایستگی‌های روش‌های کمی و کیفی است. ارتباط پارادایم‌های تحقیق تربیتی با نظریه‌های شناخت و حقیقت و امکان توجیه‌پذیری استقلال یا تلفیق پارادایم‌ها در عرصه‌ی تعلیم و تربیت با روش تحلیلی، بررسی شده است. استدلال شده که تأیید محض به استقلال یا تأکید صرف بر تلفیق، با قطعیت کامل، قابل دفاع نبوده و هر کدام از این رویکردها یا تلفیق آن‌ها با رعایت معیارهای تلفیق، می‌تواند به طور نسبی، یاریگر محقق تربیتی در نایل شدن به شناخت و حقیقت باشد. نشان داده شده که در برخی موضوعات اجتماعی و تربیتی، رویکرد کیفی یا تلفیقی می تواند به طور مؤثرتری، عمل نماید.
شواخی, علیرضا, بختیار نصر آبادی, حسنعلی, & محمودی, سیروس. (1389). تحلیل و ارزیابی نظریه‌های شناخت و حقیقت در استقلال یا تلفیق پارادایم‌های تحقیق تربیتی. پژوهشهای آموزش و یادگیری, 8(1), 235-250.
MLA
علیرضا شواخی; حسنعلی بختیار نصر آبادی; سیروس محمودی. "تحلیل و ارزیابی نظریه‌های شناخت و حقیقت در استقلال یا تلفیق پارادایم‌های تحقیق تربیتی". پژوهشهای آموزش و یادگیری, 8, 1, 1389, 235-250.
HARVARD
شواخی, علیرضا, بختیار نصر آبادی, حسنعلی, محمودی, سیروس. (1389). 'تحلیل و ارزیابی نظریه‌های شناخت و حقیقت در استقلال یا تلفیق پارادایم‌های تحقیق تربیتی', پژوهشهای آموزش و یادگیری, 8(1), pp. 235-250.
VANCOUVER
شواخی, علیرضا, بختیار نصر آبادی, حسنعلی, محمودی, سیروس. تحلیل و ارزیابی نظریه‌های شناخت و حقیقت در استقلال یا تلفیق پارادایم‌های تحقیق تربیتی. پژوهشهای آموزش و یادگیری, 1389; 8(1): 235-250.
)