خوانش انتقادی رسانه در سیمای پست‌مدرن و الهام بخشی‌های تربیتی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 استادیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

پست‌مدرنیسم با درک روند مدرنیزاسیون در شئون مختلف زندگانی انسان، به تحلیل انتقادی این روند پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل انتقادی کارکرد رسانه با رویکردی پست‌مدرنیستی و ارائه رهنمون­های تربیتی آن است. برای دستیابی به این هدف از روش تحلیلی انتقادی بهره گرفته‌شده است. بدین منظور ابتدا به شناسایی مهم­ترین مؤلفه­های موردنظر پست­مدرنیسم در حوزه موضوعی پرداخته‌شده و مقوله­هایی که نگاهی به رسانه و کارکردهای اجتماعی-تربیتی آن داشته­اند بررسی و مشخص شدند. در ادامه ضمن تحلیل انتقادی کارکرد رسانه بر اساس مهم­ترین مؤلفه­های پست‌مدرن، با بهره­گیری از نمونه­هایی از استنادات رسانه­ای ـ به‌طور ویژه فیلم­ها و شبکه­های اجتماعی رهنمون­های تربیتی آن تبیین شده است. مهم­ترین مؤلفه‌های استنباط شده در این پژوهش، کاربست نقادانه اطلاعات، وارستگی از حصار رسانه­ای، پذیرش غیریت و رهایی از بت­وارگی اندیشه، خوانش شالوده­شکنانه مضمون و سرانجام التقاط‌گرایی فرهنگی در جهت تاب‌آوری ناسازواری­ها می­باشد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که شناخت جایگاه رسانه در زندگی امروزی و اعتدال در کاربرد آن، تشخیص منابع معتبر و اطلاعات مفید، فراگیری سواد رسانه‌ای و آشنایی با فنونی نظیر اقناع و کلیشه‌سازی برای مواجهه تربیتی اثربخش در این حوزه ضرورت دارد. اهمیت دادن به ارزش‌های جوامع محلی در برابر نخبه‌گرایی و ستاره سازی فردی و فرهنگی، تحلیل نقادانه پیام‌ها و تنوع در مبادی اطلاعاتی، از استلزامات تربیتی این پژوهش محسوب می‌گردند.

کلیدواژه‌ها


1- کهوند، محمد. شبکه عنکبوتی. قم: ذکری؛ 1395.
2- Vendemia MA, Coduto KD. Online daters’ sexually explicit media consumption and imagined interactions. Computers in Human Behavior. 2022 Jan 1;126:106981.
3- Wang L, Liu X, Liu ZZ, Jia CX. Digital media use and subsequent self-harm during a 1-year follow-up of Chinese adolescents. Journal of affective disorders. 2020 Dec 1;277:279-86.
4- De Franco, Chiara. The Media and Postmodern Conflict. In Oxford Research Encyclopedia of International Studies.
5- Bell, Daniel. The Future of Technology. Ministry of Foreign Affairs: Printing and Publishing Center. 2023.
6- سلیم، حجت، طباخی ممقانی، جواد، بابایی، رامین. تربیت رسانه‌ای؛ کارکرد ویژه رسانه های جمعی اسلامی. دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی 1400؛ 13(25): 123-101.
7- Celik I, Muukkonen H, Dogan S. A model for understanding new media literacy: Epistemological beliefs and social media use. Library & Information Science Research. 2021 Oct 1;43(4):101125.
8- Purtilo-Nieminen S, Vuojärvi H, Rivinen S, Rasi P. Student teachers' narratives on learning: A case study of a course on older people's media literacy education. Teaching and Teacher Education. 2021 Oct 1;106:103432
9- فانی، حجت الله. دلالت‌های تربیتی دیدگاه پست مدرنیستی لیوتار و نقد آن. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی 1383؛ 3(9): 87-66 .
10- جاویدی کلاته جعفرآبادی، طاهره، عالی، مرضیه. مبانی انسان شناسی پست مدرنیسم و دلالت های تربیتی آن. فصلنامه آینه معرفت 1389؛ 8(23):  165.
11- Kahraman AD. Relationship of modernism, postmodernism and reflections of it on education. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2015 Feb 12;174:3991-6.
12- محمدی شکیبا، عباس، منصورکیانی، ناصر. رویکرد پست‌مدرنیستی به رسانه. پژوهش‌های ارتباطی 1384؛ (41): 162.
13- منصوریان، سهیلا. هنر و حقیقت رسانه در روزگار پست مدرن، بررسی رسانه به مثابه تولیدکننده وانمایی از منظر ژان بودریار. فصلنامه کیمیای هنر1393؛ 2(8): 72-59 .
14- Baya A. Post-postmodernism: Automodernity and its relevance to understanding contemporary media audiences. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2013 Jan 28;71:154-9.
15- Mohajan HK. Qualitative research methodology in social sciences and related subjects. Journal of economic development, environment and people. 2018;7(1):23-48.
16- https://plato.stanford.edu/entries/critical-theor
17- باقری، خسرو. رویکردها و روش های تحقیق در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. 1390.
18- سمیعی، علی، طاهری، علی. بررسی سازوکارهای ارتباطی پست مدرن در فیلم آلزایمر. مطالعات رسانه ای 1399؛ 2(17): 63-72.
19- علیزاده، ناصر، نظری انامق، طاهره. مولفه‌های پست مدرنیستی در غزلیات حافظ شیراز. زبان و ادب فارسی. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز 1396، 70(235): 153- 177.
20- فاطمی تبار، جواد. بررسی مؤلفه‌های پست مدرن. فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش 1397، 36 (11): 33 -64.
21- ابوئی مهریزی، محسن، خطیر پاشا، کیومرث، سلیمی، لادن. بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های مبانی پست مدرنیسم و مبانی تربیت در اسلام و اسناد بین المللی. پژوهش‌های روابط بین الملل 1399، 3 (10): 303-325.
22- زین العابدینی، پیام، رستم خانی، شاهین. واکاوی مولفه‌های پست مدرنیسم در سینمای روی اندرسون، نشریه نامه هنرهای نمایشی و موسیقی 1400، 12 (27): 63-83.
23- Toffler, Alvin. The third wave. New York: Bantam books
24- Aylesworth G. Stanford Encyclopedia of Philosophy, sv Postmodernism.
25- Nel, David. F. Information technology as an agent of post-modernism. University of Pretoria
26- IMDb. The Mitchells vs the Machines. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt7979580/
27- IMDb. The Circle. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt4287320/
28- IMDb. The Terminator. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt0088247/
29- بودریار، ژان. در سایه‌های اکثریت‌های خاموش. ترجمه پیام یزدان جو. تهران: مرکز؛ 1381.
30- بودریار، ژان. نظام اشیاء. ترجمه پیروز ایزدی. تهران: ثالث. 1394آ.
31- بودریار، ژان. شفافیت شیطانی. ترجمه پیروز ایزدی. تهران: ثالث؛1397آ.
32- نژاددادگر نازیلا، دارابی فاطمه. سواد رسانه ای در همه گیری اطلاعات حوزه سلامت. پایش. 1402; 22 (3) :355-358
33- Postman N. Amusing ourselves to death: Public discourse in the age of show business. Penguin; 2005 Dec
34- Postman N. Technopoly: The surrender of culture to technology. Vintage; 2011 Jun 1.
35- Baudrillard J. The consumer society: Myths and structures. Sage; 2016 Dec 13.
36- بودریار، ژان. آمریکا. ترجمه عرفان ثابتی. تهران: ققنوس؛ 1384.
37- لیوتار، ژان فرانسوا. وضعیت پست‌مدرن: گزارشی درباره دانش. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: گام نو؛ 1380.
38- لیوتار، ژان فرانسوا. نا انسانی: تأملاتی در باب فلسفه زمان. ترجمه محمدعلی جعفری و روزبه صدرآرا. تهران: مولی؛ 1393.
39- Duignan, Brian. Postmodernism. Encyclopedia Britannica. In.
40- IMDb. The Truman Show. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt0120382/
41- IMDb. The Matrix. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt0133093/
42- IMDb. Inception. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt1375666/
43- IMDb. Source Code. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt0945513/
44- فوکو، میشل. مراقبت و تنبیه. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی؛ 1378.
45- بودریار، ژان. جامعه مصرفی: اسطوره‌ها و ساختاره. ترجمه پیروز ایزدی. تهران: ثالث؛ 1389.
46- بودریار، ژان. روح تروریسم. ترجمه کامران برادران ‌رزاز و سعید شریفی. تهران: چترنگ؛ 1394ب.
47- لیوتار، ژان‌فرانسوا. تعریف پسامدرن برای بچه‌ها. ترجمه آذین حسین‌زاده. نشر ثالث. 1384.
48- Reuters. (2018). reuters. Retrieved from https://www.reuters.com/article/us-myanmar-rohingya-facebook-idUSKCN1GO2PN
49- Theverge. How YouTube helps flat-earthers organize. Retrieved from https://www.theverge.com/interface/2019/2/20/18232524/.
50- Mehrnews. Instagram deleted the posts "They are afraid of your photo too"
 
 
51- Nwaomah SM. The threat of pluralism, postmodernism, and dual allegiance to the development of biblical spirituality in Africa. Journal of Adventist Mission Studies. 2017;13(1):66-82.
52- صادقی فسایی، سهیلا و پروایی، شیوا. بازنمایی روابط خانوادگی در فیلم های اصغر فرهادی با رویکرد آسیب شناختی (چهارشنبه سوری، درباره الی...، و جدایی نادر از سیمین)، نشریه جامعه شناسی هنر و ادبیات،1396. (1)9، 52-29 
53-https:// films. tarikhema. Org / documentary/ ancient/ greece/ 300/ Movies/ 133.html
54- IMDb. Not Without My Daughter. Retrieved from https://www.imdb.com/title/tt0102555/
55- Mobinmedia. Victoria Series Review. Retrieved from https://mobinmedia.ir/2480
56- باغبانیان، سیده زهرا، قادری، مصطفی، علی عسگری، مجید. درآمدی بر چیستی، انگاشته‌های سواد انتقادی از منظر فریره، دلالت‌ها، نقد‌ها و ارتباط آن با رشته مطالعات برنامه درسی. پژوهش‌های آموزش و یادگیری 1400؛ 18(2): 34-13
57- بودریار، ژان. وانموده‌ها و وانمود. ترجمه پیروز ایزدی. تهران: ثالث؛ 1397ب.
58- Deleuze, Gilles., & Guattari, Felix. A Thousand Plateaus (B. Massumi, Trans.). Minneapolis: university of Minnesota press.
59- aljazeera. Football star Thierry Henry to quit social media over racism. 2021. Retrieved from https://www.aljazeera.com/news/2021/3/2/ 6
60- Tebyan. Behind the scenes of the kalameh network. Retrieved from https://article.tebyan.net/182824/
61- Farsnews. El Cid is an anti-Islamic and Arabic film. Retrieved from https://www.farsnews.ir/news/8805210753.
62- Tarek S. Egypt military rulers accused of instigating Port Said disaster. Ahram Online. 2012 Mar;25.
63- Irna. Clashes between supporters of the two parties in Turkey left 38 people injured. Retrieved from https://www.irna.ir/news/81074849.
64- Feyerabend, Paul. Against method: Verso.
65- Kristeva J. Desire in language: A semiotic approach to literature and art. Columbia University Press.
66- ریاحی نسب، مریم، اکبرپورزنگلانی، محمدباقر. بررسی مفهوم پست مدرنیسم و تأثیر آن بر فرهنگ و رسانه، اخلاق و ارزش‌های تعلیم و تربیت دانش آموزان. ششمین همایش بین المللی مطالعات اجتماعی و تربیتی در جهان اسلام، تهران؛ 1399.