بررسی نقش میانجیگر مهارت های ارتباطی در رابطه بین هویت اجتماعی و سازگاری اجتماعی در بین دانش آموزان دبیرستانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، آبدانان، ایران

2 گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

3 دانشجوی روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، آبدانان، ایران

چکیده

مقدمه: زندگی در نیم قرن اخیر همراه با رشد سریع جمعیت و تغییرات فراوان اجتماعی و صنعتی، رشد عظیمی یافته است. دانش آموز ان بایستی در این تغییرات سریع اجتماعی و وقایع تنیدگی زای زندگی، یاد بگیرند که جای خود را در اجتماع پیدا کنند و خود را با مدرسه، اجتماع، همسالان، خانواده و مقامات همراه  کنند. عوامل گوناگونی با سازگاری اجتماعی در ارتباط هستند که از جمله مهم ترین آنها عبارت از هویت اجتماعی می باشد. سازگاری عبارت است از رفتار مفید و موثر آدمی در تطابق با محیط فیزیکی و روانی، به گونه ای که نه تنها با تغییرات محیطی همرنگی نکرده و فقط پیروی ناهشیار از آن کفایت نمی کند، بلکه خود نیز می تواند بر محیط تاثیر گذاشته و آن را به گونه ای مناسب تغییر دهدسازگاری اجتماعی در نوجوانان به عنوان یکی ازنشانه های هویت اجتماعی آنان است، از مباحثی است که در دهه های اخیر توجه بسیاری از جامعه شناسان، روانشناسان و مربیان را به خود جلب نموده است، زیرا دوره ی نوجوانی، دوره ی حساسی است و سازگاری اجتماعی نوجوان در این دوره دستخوش تحوالت عاطفی، جسمانی و ذهنی فوق العاده شدیدی است و هنوز به طور کامل رشد نیافته است. به همین علت ممکن است تاخیر در بلوغ عاطفی به دنبال خود مشکلات جدی در روابط بین فردی در نوجوانان و چالش های اجتماعی برای آنان پدید آورد هویت اجتماعی، شناسه ی آن گروه یا حوزه ی اجتماعی است که شخص بدان تعلق داشته و با آن خود را معرفی می کند و در زندگی اجتماعی، خود را نسبت به آن ملتزم، متعهد و وفادار می داند و بنابراین باعث سازگاری بین افراد می شود. فرایند کسب هویت نیز برای نوجوانان یک تکلیف تحولی دوره ی جوانی است که فرد باید برای رسیدن به یک تصویر یکپارچه از خود تلاش کند. دستیابی به هویت، به عنوان توانایی تجربه خود به صورت چیزی یکپارچه و پیوسته در طی زمان و عمل بر اساس آن و رسیدن به تعریفی خاص و منحصر به فرد از خود، از تکالیف دوران نوجوانی به شمار می رود. هویت یک چارچوب شخصی است که به عنوان منبعی برای تفسیر تجارب مورد استفاده قرار می گیرمنظور از مهارتهای ارتباطی، فرایندهای خاصی است که فرد را قادر می سازد به صورتی «شایسته» رفتار کندمهارت های ارتباطی با تشکیل هویت اجتماعی نوجوانان روابط تنگاتنگی دارند نوجوانانی که مهارتهای ارتباطی مناسبی نداشته باشند در برقراری ارتباط با دیگران و تشکیل هویت اجتماعی دچار مشکل و سردر گمی می شوند. مهارت های ارتباطی برای برقراری روابط اجتماعی ضروری است، چراکه انسان برای ادامه زندگی نیاز به برقراری رابطه با دیگر انسانها دارد. مهارت های ارتباطی اکتسابی بوده و شامل مهارتهای کلامی و غیر کلامی میشود که فرد باید آنها را یاد بگیرد و در روابط فردی، کاری، تحصیلی و … خود استفاده کند.
بدون شک با شناسایی عوامل موثر بر هویت  اجتماعی میتوان گام موثری در جهت طراحی برنامه های کارآمد وکاربردی در جهت بهبود آن برداشت. با توجه به مطالب فوق در این پژوهش دنبال این سوال هستیم، آیا متغیر مهارت های ارتباطی در رابطه بین هویت اجتماعی و سازگاری اجتماعی نقش میانجیگر دارد؟
روش: تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه بین هویت اجتماعی و سازگاری اجتماعی با توجه به نقش میانجیگر مهارتهای ارتباطی انجام شد. روش این پژوهش توصیفی- همبستگی بود و در آن با گردآوری اطلاعااتی در مورد هویت اجتماعی و سازگاری اجتماعی با توجه به نقش میانجیگر مهارتهای ارتباطی مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، با همکاری اداره کل آموزشوپرورش استان کرمان پرسشنامه ها در مدارسی که به شکل تصادفی خوشه ای انتخاب شده بودند،  توزیع و از دانش آموزان خواسته شد به این سؤالات با دقت کامل پاسخ دهند. جامعه پژوهش به تعداد 6570 نفر بود که تعداد 362 نفر با استفاه از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و به وسیله پرسشنامه های سازگاری اجتماعی کالیفرنیا کلارک و همکاران (1953)، پرسشنامه استاندارد مهارتهای ارتباطی وکیلی و همکاران (1391)، پرسشنامه استاندارد هویت اجتماعی صفاری نیا و همکاران (1393) مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها: قدرت تاثیر مستقیم سازگاری اجتماعی بر هویت اجتماعی برابر 0.36 محاسبه شده است که نشان می دهد همبستگی مطلوب است آماره t  آزمون نیز 4.34 به دست آمده است که بزرگتر از مقدار بحرانی t در سطح خطای 5% یعنی 1.96 بوده و نشان می دهد همبستگی مشاهده شده معنادار است. قدرت تاثیر غیر مستقیم سازگاری اجتماعی بر هویت اجتماعی برابر 0.45 محاسبه شده است که نشان می دهد همبستگی مطلوب است آماره t آزمون نیز 5.43 به دست آمده است که بزرگتر از مقدار بحرانی t در سطح خطای 5% یعنی 1.96 بوده و نشان می دهد همبستگی مشاهده شده معنادار است. یافته های تحقیق نشان داد سازگاری اجتماعی دانش آموزان با مهارتهای ارتباطی و هویت اجتماعی آنها رابطه مستقیم و معناداری دارد، سازگاری اجتماعی دارای اثر مستقیم بر هویت اجتماعی دانش آموزان دوره  دبیرستانی شهر کرمان دارد، مهارتهای ارتباطی از طریق بهبود درک پیام های کلامی و غیر کلامی و مهارتهای گوش دادن باعث افزایش سازگاری اجتماعی در دانش آموزان می شود،  مهارتهای ارتباطی می تواند سبب بهبود و تقویت هویت اجتماعی در دانش آموزان شود، هویت اجتماعی باعث افزایش سازگاری اجتماعی در دانش آموزان می شود،رابطه مثبت و معناداری بین مثبت انگاری خود با میزان مقبولیت اجتماعی و نیز سازگاری اجتماعی دانش آموزان در مدرسه وجود دارد، متغیر میانجی مهارتهای ارتباطی باعث افزایش سازگاری اجتماعی و هویت اجتماعی در دانش آموزان می شود، مهارتهای اجتماعی در رابطه میان سازگاری اجتماعی و هویت اجتماعی نقش میانجی دارد.
بحث و نتیجه گیری: می توان عنوان کرد که مهارت های ارتباطی می تواند به دانش آموزان کمک کند تا عواطف و احساسات خود و دیگران را به‌خوبی بشناسند و آن‌ها را به‌دقت ارزیابی کنند و از این طریق بتوانند حمایت اجتماعی و عاطفی بیشتری از محیط خود کسب کنند. مهارت های ارتباطی سبب می شود دانش آموزان، بسیاری از ویژگی های روانی خود و طرف مقابل را درک کنند و با شفافیت بیشتری بپذیرند. دانش آموزانی که سازگاری اجتماعی و هویت اجتماعی بالایی دارند در تشخیص احساسات و هیجانات خود توانایی بیشتری دارند به همین دلیل بهتر می توانند با چالش ها وا سترس ها مقابله کنند و راحت تر می توانند مسئولیت اعمال خود را بپذیرند و بیشتر مسئولیت کارهای خود را بر عهده بگیرند.

کلیدواژه‌ها


1- Bechtoldt, M. N. Go tmann, A. Moslener, U. & Pauw, W. P. (2021). Addressing the climate change adaptation puzzle: a psychological science perspective. Climate Policy, 21(2), 186-202. doi:10.1080/14693062.2020.1807897.
2- Masoon & Fritsche, I. (2021). We need climate change mitigation and climate change mitigation needs the ‘We’: a state-of-the-art review of social identity effects motivating climate change action. Current Opinion in Behavioral Sciences, 42, 89-96.
3- Rahmani, A. & Khani Hanjani, N. (2017) Investigation on the effect of CLOOB social network on member’s social identity. socio-cultural Development Studies, 6(1), 9-34.
4- Garcia, J. A. & Sanchez, G. R. (2021) Latino politics in America: Community, culture, and interests.
5- Frank, E. Eakin, H. & Lo pez-Carr, D. (2011) Social identity, perception and motivation in adaptation to climate risk in the coffee sector of Chiapas, Mexico.
6- Hargie, Q. & Dickason, D. (2004). Skilled interpersonal communication. London Routledge.
7- Steel, L. (1991). Interpersonal correlates of trust and self-disclosure. Psychological Reports, 68, 1319-1320.
8- چهارسوقی، امین، حامد(۱۳۸۱). بررسی کارکرد مهارت گوش دادن مؤثر در سازمان،تدبیر13، (130)62-54.
9- توکلی، زهره (1393)، رابطه خودکنترلی و عملکرد خانواده با سازگاری اجتماعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی.
10- فالحی، زهرا. کوچک انتظار، رؤیا. صادقی، زهره (1399) مدل یابی اعتماد اجتماعی بر اساس هوش اجتماعی، هویت اجتماعی و انزوای اجتماعی در دانش­آموزان دوره دوم متوسطه شهر تهران. مجله روان‌شناسی اجتماعی سال چهاردهم، شماره 58، ویژه‌نامه سال 1399، صفحات مقاله:209-219.
11- ملک زاده، سمانه، علیپور، وحیده، و رضایی، رامین. (1395). رابطه سبک های هویت و سازگاری اجتماعی با خودکارآمدی تحصیلی در کارآموزان اداره کل آموزش فنی و حرفه ای شهر تهران. همایش مهارت آموزی و اشتغال. SID. https://sid.ir/paper/833933/fa
12- Liu. J, Thomas. J, S, Higgs. (2019). relationship between identity social behaviors and intentions eating and norms social.230-217, 82.
13- نوابخش، فرزاد. رویین تن، مریم. سلیمانی، حمیدرضا. امینی، عباس. موسوی، ابوالفضل (1400) بررسی رابطه مهارت­های ارتباطی با هویت اجتماعی دانشجویان دانشگاه آزاد کرمانشاه. فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، دوره چهارم- شماره سه.
 14- رشیدی، پریسا و عباس رستمی، نجیبه،1399،اهمیت و نقش طراحی گرافیک در بازاریابی،ششمین کنفرانس ملی علوم انسانی و مطالعات https://civilica.com/doc/1233455
15- پارسامهر، مهربان و حدت، الهه،1395، بررسی ‏رابطه ‏بین ‏هوش ‏هیجانی ‏و ‏سازگاری ‏اجتماعی ‏دانشجویان، فصلنامه علمی پژوهشی توسعه اجتماعی،دوره 11 ، شماره 2 ، صفحه 65-94
16- امیریان، فرشته؛ خدایی، مهدی (1397) اثربخشی آموزش مهارت­های ارتباط مؤثر و جرأتمندی بر سازگاری اجتماعی دانشجویان، فصلنامه پژوهش­های بالینی ایران. دوره 1 شماره 1 https://civilica.com/doc/83325
17- احمدی بنی زهرا، امینی علیرضا، مهرابی طیبه، شریف پور لاطانی اسدالله، قاسمی رضا. تأثیر آموزش گروهی مهارتهای ارتباطی با رویکرد مذهبی بر میزان سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر. روان پرستاری. ۱۳۹۵; ۴ (۶) :۱-۷
18- Hedman, E. Mortberg, E. Hesser, H. Clark, D.M. Lekander, M. Andersson, E. & Ljotsson, B. (2013). Mediators in psychological treatment of social anxietydisorder: Individual cognitive therapy compared to cognitive behavioral grouptherapy. Behavior Research and Therapy, 51(10), 696-705.
19- براتوند، م. (1376). بررسی رابطه ساده و چند­متغیری مقبولیت گروهی و عزت­نفس با پیشرفت تحصیلی و سازگاری فردی اجتماعی دانش­آموزان سال سوم راهنمایی شهر اهواز. پایان­نامه کارشناسی ارشد روان­شناسی­تربیتی. دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی. دانشگاه شهید چمران اهواز، ص 80.
20- Wong, S. & Ang ،R. P. (2007). “Emotional competencies and maladjustment in Singaporea adolescen.
21- باوزین فاطمه، سپهوندی محمدعلی، غضنفری فیروزه. اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی بر مسئولیت پذیری اجتماعی دختران نوجوان افسرده. آموزش پرستاری. ۱۳۹۷; ۷ (۱) :۴۸-۵.