اصول و اهداف تربیت عرفانی دوره جوانی، مبتنی بر مبانی انسان‏شناختی علامه حسن‌زاده‌آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

تربیت عرفانی عمیق­ترین و باطنی­ترین خوانش از  تربیت دینی محسوب می­شود که در آن سالک با معرفتی عمیق و باطنی و تزکیه­ای خالص از روی صدق و عشق، به دنبال کشف حقیقتی یگانه و اتصالی دائمی به این حقیقت است. علامه حسن­زاده انسان را که مظهر اسم جامع الله است، حقیقتی واحد می­داند که بدنش مرتبه‌ى نازله‌ى اوست که یک هویت و شخصیت بیش ندارد که از آن به من و أنا و مانند آن تعبیر مى‌کنند. او راه وصول به این حقیقت یگانه را معرفت نفس می­داند. این تحقیق در پی تبیین اهداف و اصولِ  تربیت عرفانی است که مدعی ارائه یقینی­ترین راه دستیابی به حقیقت و عالی­ترین نوع معنویت است. در این پژوهش با کمک تکنیک اسنادی و تحلیل مفهومی، مبانی نوع یک و مبانی نوع دو مبتنی بر دیدگاه­های انسان­شناختی علامه حسن­زاده مشخص شده­اند؛ سپس با استفاده از روش استنتاجی(روش بازسازی شده فرانکنا) و بکار بردن سه قیاس عملی، هدف غایی، اهداف میانی و اصول تربیت عرفانی مشخص شده­اند. هدف غایی تربیت عرفانی «فنای­فی­الله و بقای­بالله» است. و تعدادی از مهمترین اهداف میانی تربیت عرفانی، معرفت به خدا، پرورش مزاج شایسته، سلامت روح وجسم، تقویت نفس ناطقه، حضورتام در محضرخدا، به فعلیت رساندن دو قوه نظرى و عملى انسان، سیر صعودی دائمی، کسب رزق معنوی برای سیر و سلوک، و شناخت و تبعیت از انسان کامل است. همچنین از معرفت النفس، اعتدال، فقرزدایی، تمنا و طلب، تجلیه، تخلیه، ادب مع­الله، استکمال تدریجی و ولایت­مداری به عنوان برخی از مهم­ترین اصول تربیت عرفانی می­توان نام برد.

کلیدواژه‌ها


منابع
قران کریم
1- حسن­زاده­آملی، حسن. هزار و یک نکته، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء1372.
2- مصباح­یزدی، محمدتقی. در جستجوی عرفان اسلامی، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، 1386.
3-ابن­سینا، حسین ­بن­عبدالله. الاشارات والتنبیهات، همراه با شرح خواجه ­نصیرالدین طوسی، قم: نشرالبلاغه،1381.
4- حسن­زاده­آملی، حسن. نامه­ها برنامه­ها، قم: الف،لام،میم، 1389.
5- حسن­زاده­آملی، حسن. سدرة­المنتهی فی تفسیر قرآن المصطفی،ج2، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م،1388
6- بهشتی، محمد. سیر اندیشمندان مسلمان در تعلیم وتربیت و مبانی آن. ج 5، تهران: انتشارات سمت، 1388.
7- حسن­زاده­آملی، حسن. دروس معرفت نفس، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م، 1385.
8- هابرمارس، یورگن. جهانی شدن و آینده دموکراسی،ترجمه: کمال پولادی، تهران: نشر مرکز،1380.
9- افراسیاب پور علی اکبر.«تعلیم و تربیت عرفانی» عرفان اسلامی(ادیان و عرفان). 1388    
 [cited 2022February12];5(20):13-36. Available from: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=130450
10-شمشیری، بابک.«جهانی شدن و تربیت دینی از منظر مدرنیسم، پست مدرنیسم و عرفان اسلامی» دانشور رفتار، سال پانزدهم، شماره30 شهریور1387: 53-70
11-زینالی خامنه، کاوه. «اصول و روش­های تربیت عرفانی در اندیشه­های امام خمینی(ره)»، پایان­نامه کارشناسی ارشد تاریخ وفلسفه آموزش و پرورش، دانشگاه علامه طباطبایی،1390.
12-بهشتی، سعید، ناظر حسین آبادی، مسلم.«تبیین دیدگاه تربیت عرفانی بر مبنای حکمت سینوی» پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال 20 شماره 14 بهار1391: 95-114
13-قیصوری، سمیه. « نقش تربیتی نفس از دیدگاه علامه حسن­زاده­آملی». پایان­نامه کارشناسی ارشد الهیات، دانشگاه الزهرا، دانشکده الهیات و معارف اسلامی،1395.
14-Cook .D. Teaching Islam, Teaching Islamic Mysticism. Retrieved from https://www.oxfordscholarship.com
15-Kandi. S. Characteristics of Mystical Experiences and Impact of Meditation. International Journal of Social Sciences · January 2013 - GITAM University. Retrieved from https://www.researchgate.net
16-رفیعی محمدی، علی­محمد. بیست اصل در تربیت، قم: انتشارات رسول اعظم، 1392.
17-باقری، خسرو. درآمدی برفلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، جلد1. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی،1387.
18- حسن­زاده ­آملی، حسن. سدرة المنتهی فی تفسیر قرآن المصطفی،ج1، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌، 1388.
19- حسن­زاده ­آملی، حسن. انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م، 1383.
20- یزدان­پناه، سیدیدالله. مبانی و اصول عرفان نظری، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1389.
21- امینی­نژاد، علی. آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی،قم:انتشارات موسسه آموزشی­وپژوهشی امام خمینی(ره)، 1393.
22- حسن­زاده ­آملى، حسن. هزار و یک کلمه،ج5، قم: بوستان کتاب، 1381.
23- حسن­زاده ­آملی، حسن. نورٌ علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، قم:الف.لام.میم، 1385.
24- حسن­زاده ­آملی، حسن. طب و طبیب و تشریح، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م، 1393.
25- حسن­زاده­آملی، حسن. ‌حکمت عملی یا اخلاق مرتضوی، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م. 1385.
26- حسن­زاده ­آملى، حسن. هزار و یک کلمه،ج1، قم: بوستان کتاب، 1381.
27- فلسفی، محمدتقی جوان از نظر عقل و احساسات ، جلد1و2،تهران: نشر فرهنگ اسلامی، 1387.
28- دبس، موریس. چه می دانم؟بلوغ، مترجم: صفاری، حسین، تهران: انتشارات علمی، 1335.
29- سلیمانی­فر، ثریا بررسی شخصیت جوان از دیدگاه قرآن ،حدیث و علم روانشناسی، تهران: انتشارات مکتوب، 1384.
30- باقری، خسرو. نگاهی دوباره به تربیت اسلامی،ج1، تهران: انتشارات مدرسه، 1389
31- بیچ، ریموند. ما و فرزندان ما، ترجمه: مهران، منیر، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1328.
32 -Fowler, J. W. The psychology of human development and the quest for meaning. Newyork: Hayper Collins; 1995.
33- حسن­زاده­آملی، حسن. دستور العمل­های اخلاقی و سیر و سلوک، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌، 1392.
34- اعرافی، علی­رضا، بهشتی، محمد، فقیهی، علی­نقی، ابوجعفری، مهدی. اهداف تریت از دیدگاه اسلام، تهران: سمت، 1385
35- حسن­زاده ­آملی، حسن. صد کلمه در معرفت نفس، قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م، 1386.
36- حسن­زاده ­آملی، حسن. صد و ده اشاره، گردآورنده: بنک­دار، حسنعلی، قم: الف.لام.میم،1382.
37- حسن­زاده­ آملی، حسن. نهج الولایة، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م. 1390.
38- علم­الهدی، جمیله. نظریه اسلامی تعلیم و تربیت، تهران: دانشگاه امام صادق، 1393.
39- حسن­زاده ­آملی، حسن. الصحیفة الزبرجدیة فی کلمات سجادیة، قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م، 1395.
40- حسن­زاده ­آملی، حسن. ‌وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م، 1383.